شبکه جامعهشناسی علامه 📍 بررسی تحلیلی جامعهشناختی و سیاستگذاری اجتماعی پشتیبانی و ارتباط با ما⬇️ ☑️ @Atu_Sociologier اینستاگرام: 📸 Instagram.com/atu_sociology
🔅خوش بینی یا بدبینی؟.. 🖊مصطفی
🔅خوش بینی یا بدبینی؟
🖊مصطفی #ملکیان
📍سوال: شما در بحث خوش بینی و بدبینی به هستی، این تعریف را اقامه کردید که خوش بینی، حالت کسی است که معتقد است روی هم رفته خیرهای هستی بر شرور آن می چربد و بدبينى، حالت کسی است که معتقد است روی هم رفته شرور عالم بر خیرهایش می چربد.
با این تعریف آیا می توان در نهایت گفت که خوش بینی بیشتر مطابقت با واقع دارد یا بدبینی؟ یعنی در مقام حقیقت طلبی کدام موضع تقرب بیشتری به حقیقت دارد؟
🔆پاسخ:
🔹من فکر میکنم خیلی به دیدگاه آدم بستگی دارد و من نمیتوانم دیدگاه واحدی را بگویم. من میگویم که:
1⃣ اولاً آیا جهان است که به ما درد و رنج میدهد یا تلقی از ما جهان است که به ما درد و رنج میدهد؟ این یک بحث فلسفی بسیار جدیای است. آیا جهان به حسام شوشتری درد و رنج وارد میکند یا اینکه جهان معصوم است و تلقی حسام شوشتری از جهان است که به جهان درد و رنج وارد میکند؟
2⃣ثانیاً اینکه آیا شما به لذتگرایی سنجیده قائل هستم یا به لذتگرایی افسارگسیخته؟ اگر به لذتگرایی سنجیده قائل باشید، خیلی از درد و رنجها چون مقدمهی بسیاری از لذتها است از آنها انتزاع شر نمیشود اما اگر به لذتگرایی آنی قائل باشید، آن وقت هر درد و رنجی شر تلقی میشود و آن وقت در محاسبه لحاظ میشود که بالاخره شرور بیشتر هستند یا نیکیها.
فرض کنید من به اپیکور قائل باشم و معتقد باشم که اکنون من درد و رنجی را میپذیرم به خاطر آنکه دو سال دیگر لذت بزرگی عایدم میشود؛ خب در اینجا این درد و رنجها را من شر تلقی نمیکنم اما اگر مثل آنتیستِنِس باشم و بگویم که اصلاً آینده مهم نیست؛ زندگی خوش، زندگیای است که هر آنِ آن بدون درد و رنج باشد، خب در اینجا هر درد و رنجی طبیعتاً شر تلقی میشود.
3⃣ ثالثاً چقدر اینکه انسان چقدر به جبر یا اختیار قائل است؟ این هم که چقدر ما جهان را پر از شر و یا کمتر از شر ببینیم، تأثیر دارد. شما اگر انسانها را مجبور ببینید درد و رنج را در جهان میبینید اما شر را در جهان نمیبینید. کما اینکه آتش دست شما را میسوزاند اما شری در کار نیست چون برای آتش ارادهای قائل نیستید. هر چه انسانها را مختارتر ببینید آن وقت درد و رنجهایی را که به شما میرسد، به شر تلقی میکنید.
4⃣ رابعاً اینکه آیا ما در این جهان آمدهایم که بدون انانیت زندگی کنیم یا اینکه جهان با همین انانیت ما باید به ما درد و رنجی وارد نکند؟
اگر کسی بگوید که این جهان، جهانی است که درد و رنج هایش به خاطر آن است که نتوانستهایم انانیت خودمان را از بین ببریم اما اگر گفته شد که بنا نیست که ما نفی انانیت کنیم و جهان خوب جهانی است که در همین جهان هم آدمهای انانیتدار هم درد و رنج نبرند، جهان را پر درد و رنجتر خواهیم دید. این همان دیدگاهی است که امروزه جان هیک از آن به این تعبیر میکند که آیا جهان، زایشگاه روح آدمی است یا آسایشگاه جسم آدمی است؟ اگر بناست که جهان آسایشگاه جسم آدمی باشد که باید بگوییم که جهان، بسیار جهان پر شری است اما اگر بناست که جهان زایشگاه روح آدمی باشد و آن وقت میبینید که بسیاری از درد و رنجها خیر هستند چرا که به زایمان روح تو کمک میکنند.
5⃣ خامساً اینکه آیا آن امیالی که در ما پدید میآید، مقصرشان را هستی میدانیم یا خودمان؟ مثلاً شما میل به علم دارید و میل به ثروت هم دارید ولی این دو باهم قابل ارضاء نیست. آیا در اینجا که فرضاً دو میل متعارض دارید، مقصر خودتان هستید یا هستی؟ اگر مقصر را هستی بدانید، در آن صورت شر جهان را بسیار زیاد میبینید؛ چون ما خیلی از این امیال متعارض در درونمان داریم ولی اگر بگویید تقصیر خود من است که نتوانستم فیلترینگی برای امیال خودم بگذارم و امیال متعارض را همگی با هم عمل نکنم، در اینجا خودتان را مقصر میدانید و درد و رنج جهان را شر انتزاع نمیکنید.
🔹در اینکه بالاخره روی هم رفته شر جهان بیشتر است یا خیر جهان، خیلی از مسائل فلسفی را باید وا رسید و از این نظر جواب واحدی نمی توان داد.
🔰گفتگوی شفاهی حسام شوشتری
🌐جامعهشناسی علامه
@Atu_Sociology