شبکه جامعهشناسی علامه 📍 بررسی تحلیلی جامعهشناختی و سیاستگذاری اجتماعی پشتیبانی و ارتباط با ما⬇️ ☑️ @Atu_Sociologier اینستاگرام: 📸 Instagram.com/atu_sociology
▫️ چرا «رهایی از فقر» در آکادمی ایران مورد مطالعه قرار نمیگیرد؟. 🖋 دکتر سارا شریعتی
▫️ چرا «رهایی از فقر» در آکادمی ایران مورد مطالعه قرار نمیگیرد؟
🖋 دکتر سارا شریعتی
♦️در سالهای اخیر بطور کلی سه پایانامه به «مسأله فقر» و دو پایانامه به مسأله «بیشناسنامهها» اختصاص یافته است. بنابراین، به نظر میرسد اساسا «فقر» برای آکادمی ما مسأله نیست. این در حالی است که در «کالج دو فرانس» که عالیترین نهاد آموزش عالی در فرانسه است کرسی پنج ساله «دانش علیه فقر» گذاشته شده است و از متخصصان جهانی دعوت میشود که بیایند و توضیح دهند که چگونه میتوان با فقر مبارزه کرد؟
♦️برای اینکه ببینیم در یک جامعه رهایی از فقر چطور ممکن میشود و چگونه میتوان با فقر مبارزه کرد، باید ابتدا بدانیم که اصولا «نابرابریهای ساختاری» در یک جامعه به «قدرت سیاسی» آن جامعه باز میگردد. بنابراین، تا نسبت قدرت سیاسی و جامعه تسهیل نشود، یا مسئولیت قدرت سیاسی در ایجاد نابرابریهای ساختاری تأیید نشود، اساسا مبارزه با فقر معنی ندارد.
♦️در جوامعی که فقر عمق و گستره بسیاری یافته است، نمیتوان چندان از فعالیتهای مدنی و کارهای اجتماعی حرف زد. دانشگاه هم که یکی از زیرمجموعههای جامعه مدنی است آنچنان که باید «مسأله فقر» را در دستور کار خود قرار نمیدهد. از آنجا که پرداختن به «مسأله فقر» اغلب یا به توصیههای اخلاقی یا محاسبات مالی و اقتصادی ختم میشود، متأسفانه در دانشگاه چندان محل توجه نیست؛ تا آنجا که در سالهای اخیر بطور کلی سه پایانامه به «مسأله فقر» و دو پایانامه به مسأله «بیشناسنامهها» اختصاص یافته است. بنابراین، به نظر میرسد که فقر اساسا برای دانشگاه ما مسأله نیست.
♦️این در حالی است که در کالج دو فرانس که عالیترین نهاد آموزش عالی در فرانسه است کرسی پنج ساله «دانش علیه فقر» گذاشته شده است و از متخصصان جهانی دعوت میشود که بیایند و توضیح دهند که چگونه میتوان با فقر مبارزه کرد؟
♦️اما اگر فارغ از حوزه دانشگاه، وارد حوزه دین شویم کاتولیسیسم نمونه خوبی است چرا که هم به شکل «نهاد» به عنوان دین رسمی، هم به شکل عملی و نظری به «مسأله فقر» پرداخته است. در قالب «نهاد» بعد از انقلاب صنعتی با ظهور مارکسیسم و در رقابت با آن، کلیسای کاتولیک، نهادی را تحت عنوان «آموزههای اجتماعی کلیسای کاتولیک» سامان داد. این کلیسا، کل آموزههایش را در خصوص همبستگی، توجه به دیگری، کاستن شکافهای طبقاتی و... فرموله و صورتبندی کرد و با عنوان «آموزههای اجتماعی مسیحیت» بسط داد. اما در سطح عملی به دلیل آنکه از حوزه سیاست کنار گذاشته شده بود، شبکه همبستگی عظیم اجتماعی را برای پرداختن به مسائل مشخص جامعه اعم از فقر، بیکاری، بیخانمانی، آسیبهای موجود در حوزه سلامت و بهداشت سامان داد.
♦️به شکل ضد نهاد هم میتوان از «الهیات رهاییبخش» نام برد که یک متأله آمریکای لاتینی، آن را بنیانگذاری کرد و ایدهاش این است که فقیر محصول سیستمی است که ما در آن زندگی میکنیم و ما مسئول آن هستیم. در نتیجه از تمام آموزههای دینی مسیحیت استفاده میکند تا جامعه را برای مبارزه با فقر در آمریکای لاتین بسیج کند.
♦️امروز هم حتی کاتولیسیسم با انتخاب یک پاپ آمریکای لاتینی، که سرمایهداری را به عنوان بتپرستی جدید افشا میکند، در عالیترین مرجع خود لحن الهیات رهاییبخشی پیدا کرده است. نمونه آمریکای لاتین نشان میدهد که دیگر دین افیون تودهها نیست بلکه دین میتواند عامل رهاییبخشی تودهها باشد. اما در اسلام آیا ما میتوانیم از یک جریان رهاییبخش به نام دین برای مبارزه با فقر نام ببریم؟
♦️در حوزه اسلام داستان شکل دیگری پیدا کرده است؛ در قرن بیستم با اسلامی مواجه هستیم که درگیر استعمار خارجی و استبدادهای داخلی است و با یک خلاء سیاسی روبهرو است و آن خلاء القای خلافت اسلامی است. بنابراین، پرسش و مسألهاش «سیاسی» است هر چند که در آغاز قرن بیستم، اسلام به مسأله اجتماعی میپردازد اما به سرعت از پرونده اجتماعی به پرونده سیاسی چرخش پیدا میکند. اسلام قرن بیستم هرقدر که از آغاز آن میگذرد، «بیان اجتماعی» خود را از دست داده و «بیانی سیاسی» به خود میگیرد. و در نتیجه چنین خلائی است که ما در نمونه عرب و آفریقایی میبینیم که اتفاقا بنیادگرایی دینی در خشنترین شکل خود سربازانش را از همین سپاه فقر میگیرد.
♦️اما اگر در حوزه اسلامی بخواهیم از این آموزههای اجتماعی استفاده کنیم، راهحل چیست؟ اینجا است که میتوان از فعالیتهای مدنی دفاع کرد. به این دلیل که قدرت سیاسی در بحث از فقر، هم مسئول است و هم متهم، در نتیجه ما جدا از قدرت سیاسی و با استناد به «الهیات رهاییبخش» که از رهگذر سامان دادن به یک جامعه مدنی قوی، قابل تحقق است، میتوانیم به مسأله فقر بیاندیشیم.
🌐 شبکه جامعهشناسی علامه
@Atu_Sociology