✅تولید علم: ابداع بی‌معنی ایرانیان. ✍️️ رضا منصورى

✅تولید علم: ابداع بی‌معنی ايرانيان
✍️️ رضا منصورى

✅تولید علم، مفهومی است که ما ایرانیان ابداع کرده‌ایم و برای آن معادل انگلیسیِ science production را ساخته‌ایم.

✅این برای من کاملا واضح بود، چون می‌دانستم این ترکیب با ماهیت علم مدرن سازگار نیست. علم مدرن «فرایند»ی است که در جریان آن دانش و معرفت تولید می‌شود. به همین دلیل “تولید علم” ترکیبی است بی‌معنی؛ مثل این است که ما در ایران از «تولید صنعت» صحبت بکنیم. بله ما محصولات صنعتی تولید می‌کنیم اما "تولید صنعت" نداریم!

✅ما ایرانیان که هنوز در ابتدای راه درک علم نوین هستیم از این که توانسته ‌ایم مفهوم تولید علم را بسازیم، خشنودیم. زيرا رواج این مفهوم هم به سیاست‌مداران کمک می‌کند مردم را گول بزنند (چون حمایت واقعی از علم را زیر پا گذاشته‌اند)، و هم مردم ما دلشان خوش است که ما پیشرفت علمی کرده‌ایم، و همکاران علمی راحت‌تر «دانشمند پایگاه‌های علمی» می‌شوند، و هم بخش خصوصی درآمدهای چربی از تولید مقاله و پایان‌نامه به دست می‌آورد. ظاهراً همه راضی‌اند، دانشمند پایگاهی، سیاست‌مدار، و مردم! پس چه باک؟

✅اما واقعیت این است که این مفهوم تولید علم مخدری شده است که دیر یا زود توان تفکر را از جامعه‌ دانشگاهی ما می‌گیرد و فاجعه‌ای اجتماعی به بار خواهد آورد؛ مگر این که بتوانیم به هر طریقی حمایت کنیم تا اجتماع علمی پویا و سالم در کشور به وجود بیاید؛ جهادی بی ‌ارج و قرب و خلاف جهت همه منافع زودگذر مردم و حکومت. ماندگاری ما و فرهنگمان و استقلالمان در این جهاد اکبر است.

✅اما واقعیت! به گوگل انگلیسی نگاه کنید. science production را جستجو کنید. می‌بینید همه مدخل‌هایش از همان صفحه‌ اول به وبگاه‌های ایرانی بر می‌گردد؛ پدیده‌ای بسیار جالب! هیچ نمونه‌ی دیگری من نیافتم که این ترکیب در مدخلی غیر ایرانی به کار برود! برایم جز شرمندگی چیزی ندارد که در این جام جهان‌نما “چرک” خودمان را به وضوح ببینم. حتی نکرده‌ایم تولید علم را به knowledge production ترجمه بکنیم، که تازه آن هم بسیار عام‌تر از تولید مقاله است! باز هم خواهند گفت این استکبار جهانی است که با ما دشمنی می‌کند! باز هم خواهند گفت سیاه‌نمایی است! باز هم خواهند گفت “دست دشمنان خارجی در کار است با عقبه‌ آن در ایران”! اما دانشگران جدی ما این واقیت را درک خواهند کرد و خواهند کوشید با این پدیده‌ مبتذل، ناشی از استکبار جهل خودمان، مواجهه کنند و به جهاد اکبر در راه رشد خلاقیت و درک مفهوم علم نوین و در نتیجه توسعه‌ کشور و استقلال ناشی از آن ادامه دهند.

✅نشان دهیم با رفتارمان، با نوع آموزشمان، با کارهای پژوهشی‌مان، و با مدیریت علم در ایران که علم را تولید نمی‌کنند بلکه در دنیای مدرن هر جامعه‌ای که بخواهد به جوامع پیشرفته بپیوندد، چاره‌ای ندارد جز این که بکوشد «فرایند علم مدرن» را راه بیندازد؛ کشور را علمی کند همان‌گونه که ما سخت مشغول «صنعتی كردن» كشور ایم!

✅هیچ کشوری نداریم که صنعتی شده باشد و در عین حال علمی نشده باشد؛ یعنی فرایند علم را ایجاد نکرده باشد. آن‌هایی در ایران که تصور می‌کنند کشور را بی ‌علم می‌توان صنعتی کرد یا بی‌اطلاع‌اند یا ابن‌الوقت و فرصت‌طلب! علم فرایندی است پویا و فعال. بدون پویایی، علمی در کار نیست. به هنگام انفعال، علمی در کار نیست. اوضاع علم ایران تابع کشورهای صاحب علم است. پس پویایی آن تبعی و انفعالی است؛ پیرو غیر است.

✅علم به پرسش‌های جامعه پاسخ می‌دهد اما صبر نمی‌کند تا پرسشی مطرح بشود، و گرنه در حد مهندسی می‌ماند! راکد می‌شود و دیگر علم نیست، بلکه مجموعه‌ای است از دانسته‌ها و معارفى که به مرور منسوخ می‌شود؛ مانند دانسته‌های ما از دوران آل‌بویه که از سلجوقیان به بعد راکد شد. علم منتظر نمی‌ماند برایش سوال طرح کنند. علم مدرن سؤال را در خودش و از خودش می‌آفریند. منجر به «فرهنگ» می‌شود ــ فرهنگی پویا!

✅رسیدن به این آفرینندگی ابزار متنوع مدنی لازم دارد که همان فرایند اجتماعی علم است و ما هنوز ایجادش نکرده ‌ایم. اصطلاح [جعلی] «تولید علم» مخدر است و لازم است آن را از فرهنگمان بزداییم!

‼️عضو هيأت علمى دانشگاه شريف
این یادداشت در خبرنامه‌ انجمن ریاضی، شماره ۱۴۷، بهار ۱۳۹۵ منتشر شده است.

🔰از کانال مصطفی #تاجزاده
#جامعه

🌐جامعه‌شناسی علامه
https://t.me/joinchat/AAAAAD-FIxZ3dXAZ8P6lvw