کاهش و افزایش «نرخ بهره» در اقتصاد کشور در حال حاضر کارآمد هست؟

کاهش و افزایش "نرخ بهره" در اقتصاد کشور در حال حاضر کارآمد هست؟

قبلا متذکر شدم که بانک مرکزی در کنترل حجم نقدینگی و نرخ سود منفعل است و درونزایی در هر دو متغیر کاملا مشهود است. بنابراین این ابزار سیاست‌گذاری (نرخ سود) برای کارآمدی جهت تحقق اهداف مدنظر خود با اما و اگرهای زیادی روبه روست که عبارتند از :

1. میدانیم کاهش نرخ بهره موجب رونق عرضه و تقاضای اقتصاد میگردد اما به شرطها و شروطها. مثلا امکان دارد بدلیل قدرت اقتصادی بخش هایی از اقتصاد در حوزه اخذ اعتبار هیچ تضمینی وجود ندارد که خلق پول بانک‌ها برای وام دهی به سرمایه‌گذاری واقعی و تولید منجر شود.

2. صاحبان سپرده های کلان در اولویت واجدین شرائط وام‌ تشخیص داده شده، با بهره‌برداری از پول ‌ارزان‌قیمت خلق‌شده توسط بانک‌ها می‌توانند از آن برای سفته بازی بهره برداری کنند.

3. در خصوص رابطۀ معکوس کاهش نرخ بهره (به‌عنوان سیاست انقباضی) و سطح قیمت‌ها با هدف کاسته شدن از حجم نقدینگی واقعی نیز می‌توان نشان داد که چنین اثرگذاری به این سادگی قابل‌دستیابی نیست. زیرا حجم پول برونزا نیست بلکه درونزاست و به شاخص قیمت واکنش نشان میدهد. افزایش قیمت، افزایش حجم نقدینگی را در پی دارد.

4. افزایش نرخ بهره اگر چه ممکن است تقاضای کل را منقبض کند، اما اثر توزیع درآمدی برای صاحبان سپرده (رانتیرها) دارد. زیرا با افزایش نرخ بهره، چاره‌ای نیست که برای جبران نرخ بهرۀ افزوده‌شده، خلق پول افزایش یابد. یعنی اگر نرخ بهره به 25 درصد افزایش یافت، نقدینگی نیز «باید» حداقل به میزان معادل افزایش یابد. از سوی دیگر، سیکل‌های رونق و رکود ناشی از خلق پول، می‌تواند اعسار انباشته‌ای را شکل دهد که خود فشاری شود برای تقاضای بیش‌تر پول.

5. در فضای رکودی درحالی‌که از یک‌سو به نقدینگی (سپرده‌ها) افزوده می‌شود، از سوی دیگر، وام‌ها بدون تسویه با استمهال افزایش می‌یابند و سرمایه‌گذاری شکل نمی‌گیرد. اقتصاد به سمت عدم تعادل‌های عمیق‌تری حرکت می‌کند.

به نظر میرسد برای کارایی نرخ بهره به عنوان متغیر سیاستگذاری، شروط دیگری همچون اصلاح نظام وام گیری، نظارت بر مصارف پولی، اصلاح ترازنامه بانکی و کاهش دارایی های بی کیفیت و ... باید پیاده سازی شده تا این ابزار کارایی لازم را داشته باشد.

همچنین اختیار به سیاستگذار پولی در جهت بکارگیری ابزارهای مالی متعارف همچون عملیات بازار باز و ... جهت کنترل نرخ سود و حتی حجم نقدینگی شرط لازم و اجتناب ناپذیر است.

عباس دادجوی توکلی

@interestratemoney