حسابداری عملیات بازار باز

حسابداری عملیات بازار باز

اجرای سیاست عملیات بازار باز از روز گذشته به صورت جدی‌تری در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفته است. منظور از عملیات بازار باز فعالیتی است که در آن بانک مرکزی با خرید و فروش اوراق بهادار عمدتاً دولتی، تلاش می‌کند اهداف سیاستی خود یعنی مدیریت نرخ‌های بهره کوتاه مدت در بازار بین بانکی در راستای دستیابی به اهداف نهایی مانند کنترل تورم را پیاده کند.

اما در خصوص حسابداری این مکانیزم و نحوه چینش ترازنامه بانک ها و بانک مرکزی بد نیست با ذکر یک مثال به فهم بیشتر مسئله کمک نماییم.


تصور کنید بانک مرکزی بدنبال اعمال یک سیاست انبساط پولی است. بنابراین اقدام به خرید اوراق بهادار از فرد الف خواهد نمود و این کار را در قبال پرداخت "ذخائر" به بانکی که فرد الف در آن حساب داشته و یا اقدام به افتتاح حساب نموده ، آغاز خواهد نمود. به این خریدها (و یا فروش ها) عملیات بازار باز گفته میشود.


با این کار بانک مرکزی ۱۰۰ ریال اسناد خزانه اسلامی از فرد الف خریده و ۱۰۰ ریال حساب "ذخائر" بانک دارنده حساب (مثلا بانک ب) را شارژ می نماید. توجه کنید بانک مرکزی به بانکها ذخائر یا پایه پولی میدهد و نه "سپرده"

از طرفی بانک ب به دنبال کسب ذخائر ۱۰۰ ریالی از بانک مرکزی، حساب "سپرده ای" فرد الف را بستانکار میکند.

در این حالت ۱۰۰ ریال به عنوان اسناد خزانه به دارایی بانک مرکزی افزوده شده، ۱۰۰ ریال ذخائر به دارایی بانک ب  افزوده شده و ۱۰۰ ریال سپرده به دارایی فرد الف افزوده میشود.

اگر فرآیند در همین جا متوقف شود خلق پولی اتفاق نیافتاده است تنها ۱۰۰ ریال از طریق بانک مرکزی پول جدید وارد اقتصاد شده است. اما بانک ها میتوانند با ارائه بخشی از ذخائر به عنوان ذخیره قانونی به بانک مرکزی، از مابقی ذخائر (ذخائر مازاد) در جهت وام دهی به اشخاص، به بانکها در بازار بین بانکی و یا تسویه مبادلات بین بانکی در اتاق پایاپای بهره ببرند.


حال تصور کنید فرد الف که پول حاصل از فروش اسناد خزانه اش را دریافت کرده ، تصمیم بگیرد این پول را از بانک ب به بانک ج منتقل کند. چه اتفاقی برای بانک ب خواهد افتاد؟ بانک ب تمام سپرده و ذخائرش را از دست داده و به شرائط پیش از عملیات بازار باز برگشت خواهد داشت.

عباس دادجوی توکلی

@interestratemoney