بانکهای تجاری یا مرکزی؟ کدامیک خالق پول هستند؟

بانکهای تجاری یا مرکزی؟ کدامیک خالق پول هستند؟

پول ازآن‌جهت «پول» است که مردم عامه آن را پول می‌پندارند. دولت نهادی است که قوام‌بخش این فهم جمعی است. امّا امروز خالق غالب آنچه در یک جامعه (از ‌جمله ایران) به‌عنوان پول استفاده می‌شود، دولت (یا بانک مرکزی) نیست، بلکه بانک‌های تجاری هستند.

بانک‌های تجاری پول را با بدهکار کردن صورت‌های مالی‌خود در قالب بایت‌های الکترونیکی یا چک خلق می‌کنند. درواقع، پول چیزی نیست جز طرف بدهی صورت‌های مالی بانک‌های تجاری.

باور عمومی‌ما به «پول بودن» این اعداد ریشه در قابل‌تبدیل بودن این اعداد به پولِ اعتبارشده از سوی دولت دارد و این پرده‌ای دیگر از رابطه اجتماعی است که قوام‌بخش نهاد کنونی پول (با نام بانکداری با ذخایر ناقص) است. اینکه در این میان «اعداد» با چه ملاکی سنجیده می‌شود، به مطالعات تاریخی، مردم‌شناسی و فلسفی متنوعی دامن زده است.

این معیارها، برای مثال، عبارت‌اند از «ریال»، «دینار»، «دلار» و امثالهم. نتیجه این مطالعات مؤید آن است که «معیار سنجش بودنِ ارزش» مهم‌ترین رکن هستی پولِ شناخته‌شده است.

درون‌زایی پول در یک معنای کلی بر این دلالت دارد که کمیت‌های پولی تابع روابطی هستند که بر فرایند خلق این اعداد حاکم‌اند. این روابط، امروزه، در دسته‌ای از قواعد میان هزینه‌های دولت و اجزای آن (خزانه‌داری و بانک مرکزی) و بانک‌های تجاری و نهایتاً بنگاه‌های دریافت‌کنندۀ وام تنظیم شده است.