آیا باید نگران طوفان­های گردوغبار حوضه‌های آبریز دجله و فرات باشیم؟ ۲۲ سد، چه بر سر و خواهد آورد؟

https://goo.gl/CeR6Xv

🔴 آیا باید نگران طوفان­های گردوغبار حوضه‌های آبریز دجله و فرات باشیم؟ ۲۲ سد #ترکیه، چه بر سر #ایران و #عراق خواهد آورد؟
(بخش 2)

در سال های اخیر در حوضه آبریز رودخانه ­های #دجله و #فرات، کاهش نزولات جوی و وقوع خشکسالی های پی در پی بر اثر تغییرات اقلیمی و برداشت بی­ رویه و مدیریت ناصحیح منابع آب با ساخت و سازهای غیر اصولی، سبب کاهش منابع آبهای سطحی و همچنین عدم تغذیه طبیعی و مطلوب سفره­ آبهای زیرزمینی شده است. کاهش آب دو رودخانه دجله و فرات، تاثیر مستقیمی بر ایجاد خشکسالی #هیدرولوژیک و به تبع آن برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی و تشدید بحران های زیست محیطی از جمله طوفان های گردوغبار داشته است.

از تبعات کاهش آب این دو رودخانه می توان به پدیده هائی از جمله فرونشست زمین، کاهش راندمان فعالیت های کشاورزی، مشکلات اقتصادی، اجتماعی و محیط ­زیستی در عراق و سوریه و نیز طوفان­ های گرد و غبار در غرب و جنوب­ غرب ایران اشاره کرد. حوضه دجله و فرات از مشکلاتی از قبیل استفاده غیربهینه و سوءمدیریت کنترل آب، استفاده از شبکه­ های آب قدیمی، رشد جمعیت بیش از ظرفیت اکوسیستم، آلودگی، مسائل فرهنگی و اجتماعی و عدم وجود ساختار قانونی، سیاسی و اقتصادی مناسب رنج می برد. ترکیب این عوامل به این معناست که این منطقه نه تنها به تدریج خشک می شود، بلکه در برابر اثرات تغییرات آب و هوایی بسیار آسیب پذیرتر از هر زمان دیگری است.

بحران­ های زیست­ محیطی کنونی و تعارضات ایجاد شده پیرامون مسئله آب می­ تواند از اثرات نادیده گرفتن یکپارچگی مدیریت حوضه ­ای این دو رودخانه باشد. منطقه به گونه ای بحران زده شده است که هر یک از چهار کشور منطقه تنها به دنبال توسعه یک جانبه فعالیت های اقتصادی-کشاورزی خود هستند و اثرات این توسعه بر سایر کشورها و بر محیط زیست را نادیده می گیرند. در نتیجه رقابتی برد-باخت در کوتاه مدت و باخت-باخت در بلندمدت مابین کشورهای دارای آب مشترک در کنترل منابع آب و بهره‌برداری از آن­ شکل گرفته است.

نتیجه این رقابت اصولا به دلیل عدم توازن قدرت، به نفع بازیگران قدرتمندتر خواهد بود. این عدم توازن قدرت در حوضه ­های آبی به دلیل موقعیت جغرافیایی، قدرت سیاسی و پتانسیل بهره ­برداری از رودخانه است. با توجه به روابط قدرت حاکم بر حوضه دجله و فرات کارشناسان معتقد هستند که در کوتاه مدت کشورهای ترکیه و ایران از موقعیت بهتری نسبت به عراق و سوریه برخوردار هستند.

لازم به ذکر است که قرار گرفتن در بالادست حوضه رودخانه ها و همچنین دستیابی به فناوری ­های پیشرفته­ تر موجب شده است تا کشور ترکیه بصورت یکجانبه به توسعه بهره برداری از منابع آب در کشور خود پرداخته بپردازد.

بحران­ های زیست­ محیطی کنونی و تعارضات ایجاد شده پیرامون مسئله آب می­ تواند از اثرات نادیده گرفتن یکپارچگی مدیریت حوضه ­ای این دو رودخانه باشد. منطقه به گونه ای بحران زده شده است که هر یک از چهار کشور منطقه تنها به دنبال توسعه یک جانبه فعالیت های اقتصادی-کشاورزی خود هستند و اثرات این توسعه بر سایر کشورها و بر محیط زیست را نادیده می گیرند. در نتیجه رقابتی برد-باخت در کوتاه مدت و باخت-باخت در بلندمدت مابین کشورهای دارای آب مشترک در کنترل منابع آب و بهره‌برداری از آن­ شکل گرفته است.

نتیجه این رقابت اصولا به دلیل عدم توازن قدرت، به نفع بازیگران قدرتمندتر خواهد بود. این عدم توازن قدرت در حوضه ­های آبی به دلیل موقعیت جغرافیایی، قدرت سیاسی و پتانسیل بهره ­برداری از رودخانه است. با توجه به روابط قدرت حاکم بر حوضه دجله و فرات کارشناسان معتقد هستند که در کوتاه مدت کشورهای ترکیه و ایران از موقعیت بهتری نسبت به عراق و سوریه برخوردار هستند.

لازم به ذکر است که قرار گرفتن در بالادست حوضه رودخانه ها و همچنین دستیابی به فناوری ­های پیشرفته­ تر موجب شده است تا کشور ترکیه بصورت یکجانبه به توسعه بهره برداری از منابع آب در کشور خود پرداخته بپردازد.

انجام پروژه­های عظیم زیرساختی برای کنترل منابع آبی توسط دولت های منطقه سبب ایجاد موقعیت استراتژیک و هیدروپولتیک شده است. بر این اساس کشور ترکیه با مهار آب در مناطق بالادست مانند طرح GAP؛ کشور عراق با ایجاد تأسیساتی مانند سد موصل و دریاچه ثارثار برای استفاده از آب­های سیلابی رودخانه های دجله و فرات؛ کشور ایران با توسعه زیرساخت­ها در کنترل منابع آب؛ و کشور سوریه از جمله اولین کشورهای منطقه در ایجاد سد و کنترل آبهای سطحی می باشد (شکل 1). اقدامات هر چهار کشور متناسب با نوع فعالیت و توجه یا عدم ­توجه به نیازهای محیط زیست کل حوضه دجله و فرات می تواند تبعات مخرب زیست محیطی را به­وجود آورده یا در آینده به­ وجود بیاورد.