نوشته شهریار وقفی پور درباره درسگفتار «انقلاب فرویدی: چرا نمی‌خواهیم چیزی از آن بدانیم؟

نوشته شهريار وقفي پور درباره درسگفتار "انقلاب فرویدی: چرا نمی‌خواهیم چیزی از آن بدانیم؟ مروری بر سمینارهای اول و دوم ژاک لاکان"
@Kajhnegaristan

امروزه دیگر ممکن نیست فروید را بدونِ لاکان خواند؛ نه به این دلیل که فروید نیاز به اصلاح داشته باشد، بلکه از آن رو که فروید به دلیلِ در اختیار نداشتنِ ابزارِ مفهومی و نظری (زبان‌شناسیِ مدرن و انسان‌شناسیِ ساختارگرا) قادر به توضیحِ دقیقِ یافته‌هایش نبود و گاه مجبور می‌شد برای رهایی از این بن‌بست، به علم (زیست‌شناسی یا ترمودینامیک) متوسل شود و نتیجه‌ی کار، تقلیل‌گرایی‌یی بود که در آثارِ فروید گهگاه بدان برمی‌خوریم و عمده مراکزِ حمله‌ی برخی منتقدانِ روان‌کاوی نیز چنین نقاطی را شامل می‌شود. ژاک لاکان نیز بدواً کارِ خود به عنوانِ روان‌کاوِ فرویدی را با شعارِ «بازگشت به فروید» آغاز کرد و شروعِ سمینارهایش در سال 1952 نیز با همین هدف بوده است و قرار بر قرائتِ یک یا دو متنِ نظریِ فروید برای هر سال-سمینار بوده است. سمینارِ اول با عنوانِ مقالاتِ فروید در باب تکنیکِ روان‌کاوی، به برخی گزارش‌های موردی فروید می‌پردازد که در این میان، در یکی از جلسات، ژان ایپولیت، هگل‌شناسِ معروف، در مورد مقاله‌ی «در بابِ نفی»ِ فروید، سخنرانی‌یی ارائه می‌کند که خودِ لاکان نیز در بابِ سخنرانیِ ایپولیت، مواردی را ذکر می‌کند که در کتابِ تحریرات خود نیز آن را می‌آورد، که این خود نشانه‌ی اهمیتِ این سخنرانی است. سمینارِ دوم با عنوانِ من یا اگو در نظریه‌ی فروید و تکنیکِ روان‌کاوی نیز مختصِ قرائتِ دو رساله‌ی ورای اصلِ لذت و من و آن (اگو و اید) است؛ با این حال، در این دو رساله می‌توان ردِ تقریباً تمامیِ مفاهیم و موضوعاتی را دید که لاکان تا آخرِ عمرِ خویش با آن‌ها درگیر بود. همچنین در این سمینارها نبردِ نظریِ لاکان با انواعِ پسافرویدی‌ها، مخصوصاً روان‌کاویِ خود (کسانی چون کارن هورنای)، در جریان است و او سعی می‌کند فروید را از شرِ علی‌الظاهر تصحیحاتِ دنباله‌روانش رها سازد و نشان دهد چگونه آن‌ها معنای کشفیاتِ فروید را درک نکرده‌اند. از همین رو، مروری بر این دو سمینار، نه تنها معنای کارِ فروید را روشن می‌سازد و شماری از مفاهیمِ فرویدی را در پرتوِ بصیرت‌های زبان‌شناسیِ سوسوری و ساختارگرایی توضیح می‌دهد؛ شمایی کلی از کار و مسیرِ حرفه‌ای لاکان در تبیینِ نظریِ روان‌کاوی به دست می‌دهد.

جلسه‌ی اول: ناخودآگاه چیست؟ و فروید چگونه روان‌کاوی را ابداع کرد؛
جلسه‌ی دوم: مفهومِ نظامِ نمادین، دیگریِ بزرگ، انتقال و تفسیر؛
جلسه‌ی سوم: مفهومِ «من»، نظامِ خیالی یا تصویری، مرحله‌ی آئینه‌ای؛
جلسه‌ی چهارم: مفهومِ امرِ واقعی، سمینار در بابِ «نامه‌ی ربوده‌شده»ی ادگار آلن پو.


@Kajhnegaristan