«یک تز خام ۱»

"یک تز خام 1"
✍ پویا ایمانی


🔶 من اگر قرار بود جایی "چنین گفت زرتشت نیچه" را درس بدهم، احتمالا از مقایسه ی پاره ی پنجم "پیشگفتار زرتشت" (صص 28-26 برگردان فارسی) با قطعه ی فوق العاده مهم "درباره ی گذار از کنار" (صص 191-94 برگردان فارسی) از بخش سوم کتاب آغاز می کردم. دقیقتر: مقایسه ی امکان "تحقیر زندگی برای زندگی" در این دو بند؛ یک جا بی واسطه و مستقیم ("زمانه ی خوار شمردنی ترین انسان")،و جای دیگر به واسطه ی نوعی فرازبان (metalanuage) و از خلال تحقیر تحقیر زندگی یا نفی نفی زندگی ("من خوار داشت تو را خوار می دارم").

راست اش هر وقت به این قطعه ی دوم (" درباره ی گذار از کنار") می رسم متوقف می شوم. دقت کنید در کجای جغرافیای کتاب واقع شده:درست وسط! در قلب کتاب. تصادفی ست؟ نمی دانم. برای من، این قطعه همیشه رل یکجور "خودآگاهی اثر" یا Mise en abime و خود بازتابندگی را بازی کرده.

نافیلسوف ماشینی ساخته که درست وقتی به نظر می رسد دیگر کهنه شده دوباره خود را تعمیر می کند و به کار ادامه می دهد؟ نویسنده خودش را ناگهان در میانه ی راه خطاب قرار داده؟
"نیچه ی واقعی" کدام است؟ زرتشت "یا" بوزینه ی زرتشت"؟چرا از زبان "بوزینه" اینطور نزدیک به دل نوشته؟ چرا تحقیر های بوزینه اینقدر به تحقیر های خود زرتشت (وخود نیچه؟) در پاره ی پنجم نزدیک اند؟ و چرا زرتشت اینطور "بوزینه ی زرتشت" را مورد عتاب قرار می دهد(" غوک و وزغ")؟ انگار نیچه "زرتشت" را نه فقط به مثابه ی "افق" (horizon,ماخوذ از opoc یونانی به معنی "حد")، بلکه به منزله ی آنچه دریدا"امر شب استعلایی "(le guasi- transcendental) و این اواخر "امر نامشروط" (l inconditionnelle) می خواند در تفکرش تعبیه کرده، و همچون میراثی برای تفکر آینده به جا گذاشته باشد، انگار نیچه از زبان"زرتشت" به خودش نهیب بزند، خودش را پشت سر بگذارد، مدام فراتر رود، و آنطور که باتای می گفت" تا پایان" همراهمان بیاید.

و یک سوال: خطاب عبارت "من خوار داشت تو را خوار می دارم" کیست؟ خواننده ی کتاب فورا خواهد گفت "بوزینه ی زرتشت"، "همان دیوانه ای که ... چیزی از شیوه ی سخن پردازی و لحن کلام زرتشت آموخته بود و نیز دوست می داشت که از گنجینه ی فرزانگی او چیزی وام بستاند"(ص. 191). اما یک امکان دیگر هم هست: بوزینه ی زرتشت می تواند، لااقل تا حدی، خود نیچه باشد، از آن حیث که گفتار نیچه گاه ممکن است به گفتار حاکم/سبع پهلو بزند، "حیوان[زندگی حیوانی]" (zoe) را حذف کند.

@Kajhnegaristan