👈رخدادهای دردناک اشغال ایران در۱۳۲۰👉.. 👈بخش ۱.. از کانال حسین دهباشی،

👈رخدادهای دردناک اشغال ایران در۱۳۲۰👉

👈بخش ۱

از کانال حسین دهباشی،
پژوهشگر تاریخ،
مدیر پروژه "تاریخ شفاهی ایران"
سازنده مجموعه گفتگوهای "خشت خام"
@LoversofIRAN
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰

⬅️ارتش اشغالگر شوروی/ مهرداد فرهمند

تاریخ ورود ارتش اشغالگر شوروی به ایران سوم شهریور ۱۳۲۰ ثبت شده، اما در واقع، ارتش سرخ دو ماه پیشتر، در اول تیر وارد ایران شده بود. در آن تاریخ، یعنی درست پس از حمله آلمان به شوروی، ارتش سرخ لشکر ۸۳ تفنگداران کوهستان خود را مخفیانه وارد ایران کرد. با وضعیتی که مرزهای ایران داشته، هزاران سرباز هم اگر مرز می گذشتند کسی خبردار نمی شده است (به خاطرات تیمسار حیدر بیگلری مراجعه کنید که در زمان رضا شاه تمام مرزهای شمال غربی ایران را با شوروی بازرسی کرده بود).

لشکر ۸۳ تفنگداران کوهستان ارتش سرخ، سرنوشتی مرموز پیدا کرد: بسیاری از سربازان و افسرانش ناپدید شدند و فرمانده اش را در همان هفته های اول، خود روسها بازداشت و تیرباران کردند. بعدها از میان اسناد برجای مانده از آلمانیها در ایران، مدارک مربوط به برخی از همین سربازان و افسران ناپدید شده را پیدا کردند که گواهی می کرد این افراد به اسارت آنها درآمده و در اسارت آنها مرده اند. البته از شماری دیگر هم هیچ نشانی به دست نیامد و سرانجام وقتی ارتش سرخ رسما وارد خاک ایران شد، از لشکر ۸۳ کوهستان بیش از تعدادی سرباز بیمار و مجروح نمانده بود.

فیض الرحمن حلیم اف که در همان زمان به عنوان جاسوس شوروی در پوشش کفاشی در تهران فعال بوده، شرح ماجرای مرموز لشکر ۸۳ را در کتاب خود به نام راه سربازان نوشته است. به نوشته او، ماموریت این لشکر جلوگیری از حمله آلمانها به تاسیسات نفتی باکو بوده است اما هیچگاه نشانی از چنین حمله ای نمی یابد. تنها اقدامی را که در این مدت صورت می گیرد، خود فیض الرحمن حلیم اف انجام می دهد که قایقی حاوی مواد منفجره در ساحل دریای خزر می یابد و به گمان اینکه قرار است حامل مواد منفجره برای هدف قرار دادن تاسیسات نفتی باکو باشد، منهدمش می کند. برای این کار هم بعدها مدال می گیرد.

شوروی در سوم شهریور ۱۳۲۰ در حالی که بشدت زیر حمله آلمان و در حال عقب نشینی بوده و نیاز مبرم به سرباز و تجهیزات جنگی داشته، سیصد و پنجاه هزار سرباز و یکهزار و دویست و شصد و چهار هواپیما روانه ایران می کند. این یعنی خود را از جانب ایران بیشتر در خطر می دیده تا از جانب ارتش نازی. سرنوشت مرموز لشکر ۸۳ هم قطعا در این تصمیم موثر بوده است.
همه ما خوانده ایم که سیاست رضا شاه در نزدیکی به آلمان، شوروی و انگلیس را نگران کرد و زمینه ساز اشغال ایران شد. خیلیها بهانه متفقین را در اشغال ایران واهی می دانند و بر این باورند که انگلیس و آمریکا که بعدا وارد جنگ شد، به هر حال ایران را پل پیروزی می کردند چون راه بهتری برای کمک به ارتش سرخ نداشتند. اما آنچه تاریخ نویسان ما به آن کمتر پرداخته، یا اصلا نپرداخته اند این است که اشغال ایران، لزوما با هدف کمک رسانی به ارتش سرخ نبوده است.

در بررسی زمینه های رخداد سوم شهریور ۱۳۲۰ باید توجه داشته باشیم که ارتش سرخ تنها دو ماه پیش از اینکه ایران را اشغال کند وارد جنگ با آلمان شده بود و تا پیش از آن، شوروی از دید انگلیس، متحد بالقوه آلمان بود و استالین چه بسا خطرناکتر از هیتلر به شمار می رفت. در آغاز جنگ دوم جهانی هم بلافاصله پس از حمله آلمان به لهستان، شوروی هم به لهستان و جمهوریهای بالتیک و فنلاند حمله کرد و زمانی که ارتش سرخ و ارتش نازی به هم رسیدند، در برابر هم متوقف شدند و مرز تازه ای که میانشان کشیده شد را به رسمیت شناختند.

یکی از محققانی که تحقیقات مستدل و مستندی درباره دلائل اشغال ایران نوشته، میخاییل چرپانوف، عضو آکادمی تاریخ نظامی روسیه است. چرپانوف در مقاله ای می نویسد که انگلیس و فرانسه برای پیشگیری از توسعه طلبی بیشتر شوروی برای بمباران تاسیسات نفتی قفقاز و دریای خزر به وسیله هواپیماهای فرانسوی مستقر در حلب (سوریه) مذاکره می کنند و طرحی برای حمله به شوروی تقدیم ستاد فرماندهی ارتش انگلیس می شود. فرمانده نیروی هوائی فرانسه در سوریه هم پیغام می دهد که سرنوشت جنگ در قفقاز تعیین خواهد شد نه در جبهه غربی (غرب اروپا). ژنرال آیرونساید رئیس ستاد ارتش انگلیس و وزارت خارجه این کشور هم با طرح موافقت می کنند. سفارت انگلیس در مسکو به لندن گزارش می دهد که حمله به قفقاز در کوتاهترین زمان ممکن، شوروی را به زانو در می آورد.

آنها ایران و ترکیه را هم وارد این طرح می کنند. سرلشکر نخجوان، سرپرست وزارت جنگ و بنیانگذار نیروی هوائی ایران در اول فوریه ۱۹۴۰ (سیزدهم بهمن ۱۳۱۸ خورشیدی) خواهان خریداری شصت بمب افکن و بیست جنگنده از انگلیس می شود و خطاب به انگلیسیها اعلام می کند که از این هواپیماها برای درهم کوبیدن باکو استفاده خواهد شد.

@LoversofIRAN