جشن امردادگان
جـشــن اَمُــردادگــان
امردادگان روز هفتم امرداد (امرداد روز در امرداد ماه) در گاه‌شمار ایران باستان و سومین روز امرداد ماه در گاهشماری کنونی ایران است که یکی از جشن‌های دوازدگانه سالیانه در روزهای هم نام شد روز و ماه که ایرانیان، در هر زمان و هر جایی، آنرا برای گرامیداشت منش و کُنش و خویشکاری امُرداد.
در گاهان زرتشت و اوستای پسین: اَمِرِتات به مفهوم بیمرگی و جاودانگی و یکی از فروزه‌های شش‌گانه خرد و دانش فرمانروا بر فرارَوَند هستی (نام‌بُردار و شناخته به اهوره‌مَزدا) است. امشاسپند جاودانگی امرداد همواره در کنار امشاسپند رسایی خرداد، نگهبان آب و گیاه هستند.
ایرانیان از هزاره‌های گم‌شده و دور، این جشن فرخنده را برگزارکرده و ستوده و گرامی داشته‌اند.
در یادگارهای کهن ایرانی، از این روز و جشن ویژه آن، سخن بسیار گفته‌شده‌است در متن پهلوی بُندَهِش، می‌خوانیم:
امُرداد ِ بی‌مرگ، سرور گیاهان بی‌شمارست زیرا او را به گیتی، گیاه، خویش است. گیاهان را رویانَد و رمه گوسفندان را افزاید زیرا همه‌ی دام‌ها از او خورند و زیست کنند. به فِرَشکرد نوگردانی جهان و زندگی در پایان کار جهان به سالاری سوشیانت، رهاننده‌ای از تبار زرتشت، نیز "انوش" خوراک بیمرگی را از امرداد آرایند. اگر کسی گیاه را رامش بخشد یا بیازارد، آنگاه امُرداد از او آسوده یا آزَرده بُوَد.
(گزارش دکتر مهرداد بهار در پژوهشی در اساتیر ایران چاپ نخست، برگ۱۱۷).
با رویکرد به خویشکاری امرداد در جهان اَستومَند(جهان گیتایی) که نگاهبانی از گیاهان روی زمین و سرسبز و بارور نگاه داشتن آنهاست، و نماد جاودانگی و بیمرگی و جوانی همیشگی به‌شمار می‌آید.
مسعود سعدسلمان، چکامه‌پرداز سده پنجم هجری، می‌گوید:
روز امرداد مژده داد بدان
که جهان شد به طبع، باز جوان.
و همچنین می‌گوید:
مرداد مه است سخت خرم
مَی نوش پیاپی و دمادم.
هریک از فروزه‌های دوازده‌گانه که جشن‌های هم‌نامی روز و ماه برای گرامیداشت آنها برگزار می‌شود، گل ویژه‌ای دارد. گل ویژهٔ امُرداد، زنبق(چمبک) است. در برگ ۲۵۰ برگردان پارسی آثارالباقیه ابوریحان بیرونی چنین آمده‌است که:
"مرداد ماه که روز هفتم آن مرداد روز است و آن روز را به انگیزه پیش آمدن دو نام باهم، جشن می‌گرفتند. چمار(=معنی) مرداد آن است که مرگ و نیستی نداشته باشد. مرداد فرشته‌ای است که به نگهداری جهان و آراستن خوراکی‌ها و داروها که ریشه آن از نباتات است و بر کنار کردن گرسنگی و زیان و بیماری‌ها می‌باشد، کارگزاری یافته است".
خیام در نوروز نامه می‌نویسد:
“مرداد ماه یعنی خاک، داد ِ خویش بداد از بَرها و میوه‌های پخته که در وی به کمال رسد و نیز هوا در وی مانند غبار خاک باشد و این ماه میانه تابستان بود و بخش او از آفتاب، مر برج اسد را باشد.“
ابوریحان بیرونی و خیام به نادرستی به‌جای نام اَمرداد از واژه مرداد بهره گرفته‌اند. این جشن سزاوار ِ شادمانی و بیمرگی است و امروزه به اشتباه زیر نام مردادگان، در میان مردم رایج است. زیرا مرداد به چمار(=معنی) نیستی و مرگ است هرآینه هنگامی‌که واژه الف در نخست آن قرار می‌گیرد آنرا نفی می‌کند و به بیمرگی و جاودانگی، دگوگونی معنی می‌دهد. زیرا امرتات در زبان اوستایی و امرداد در زبان پهلوی، از ششمین امشاسپندان و یکی از فروزه‌های اهورامزدا در گاتها است که دلالت بر بیمرگی و جاودانگی و زوال ناپذیری اهورامزدا دارد.
و در این‌باره در زراتشت‌نامه چنین سروده شده‌است:
چو گفتار خردادش آمد به سر
همان گاه امرداد شد پیش تر
چو گفتار خردادش آمد به سر
همان گاه امرداد شد پیش تر
سخن گفت در باره رستنی
که زرتشت گوید ابا هر تنی
نباید به بیداد کردن تباه
به بیهوده بر کندن از جایگاه
کزو آسوده مردم و چار پاست
تبه کردن او، نه راه اهوراست
***
امـرداد ماه
نام این ماه در بنیاد «اَمِـرِتات» و بعدها «اَمُـرداد»، اما بیش از هزار سال است که در فرهنگ و ادبیات پارسی مانند شاهنامه فردوسی به‌گونه «مُـرداد» به‌کار رفته و شناخته شده‌است و کاربرد آن به همین‌گونه اشتباه نمی‌باشد. پافشاری در نگارش آن به‌گونه «اَمرداد» نیاز بنظر نمی‌رسد چراکه در اینگونه می‌بایست در نگارش بسیاری دیگر از نام‌های متداول در زبان پارسی مانند بهمن و اسفند نیز تجدید نظر کرد و این شیوه موجب گسستگی تاریخی زبان پارسی می‌شود.
دوم امرداد/ بهمن روز
نخستین روز از فروردین‌ماه («فردینه‌ماه») و آغاز سال نو در سالنامه تبری.
هفتم امرداد / امرداد روز
جشن «امردادگان» جشنی در ستایش و گرامیداشت «امُرداد» (در اوستایی «اَمِـرِتات»، در پهلوی «اَمُـرداد») به چمار بیمرگی و جاودانگی و سپس نام یکی از اَمشاسپَندان. همچنین امرداد در باورهای ایرانی نگاهبان گیاهان و رستنی‌ها به‌شمار می‌رود.
"تاریخ ایران و جهان"
🌎 @history_1