بسم اللهدانشیار دانشگاه برکلی هستم و حوزه ی تحقیقم واسطه گری مالی، سیاست پولی، اقتصاد کلان، اقتصادسیاسی و تامین مالی مسکن است. به مددش امیدوارم بتوانم در اینجا بلند بلند فکر کنم و بیش از پیش یاد بگیرم.
سناریوهای گازی ارز.. قسمت اول: تشریح مساله
سناریوهای گازی ارز
قسمت اول:تشریح مساله
📌زمستان ۱۴۰۰ شاید یکی از گازیترین زمستانهای دهههای اخیر در جهان و در ایران باشد.
در ماههای اخیر مجموعهای از اتفاقات طبیعی و سیاستهای اقتصادی باعث افزایش تقاضا برای گاز طبیعی شدهاست. در عین حال وقفههای زنجیره تولید گاز (علیالخصوص در روسیه) باعث کاهش عرضهی گاز شده. در نتیجه قیمتهای جهانی گاز در هفتههای اخیر به شدت افزایش یافته. (اطلاعات بیشتر ۱ و ۲)
❇️بالتبع چنین شرایطی میتوانست فرصت بسیار ویژهای را در اختیار سومین تولید کنندهی گاز جهان قرار بدهد و این کشور را مالامال از درآمدهای ارزی بکند!
🕸اما متاسفانه ایران اسیر در بند سیاستهای اشتباه اقتصادی نه تنها سومین تولیدکنندهی گاز طبیعی در جهان است، بلکه چهارمین مصرفکنندهی گاز در جهان (تنها پس از آمریکا، روسیه و چین) هم هست. ایران ۸۵ میلیون نفری بیش از ۷۰٪ چین صنعتی با ۱.۴ میلیارد نفر جمعیت، حدود ۳ برابر آلمان و انگلیس، ۴ برابر هند و ۵ برابر ترکیه گاز مصرف میکند.
❓ما چقدر گاز تولید میکنیم: چیزی در حدود۸۰۰ میلیون متر مکعب در روز.
⁉️ اما ما چگونه این مقدار گاز را مصرف میکنیم؟ به طور متوسط حدود ۲۰% گاز در بخش خانگی، ۵٪ در بخش تجاری و عمومی، ۳۰% در صنایع، ۲۷.۵% در نیروگاهها و حدود ۱۰% هم صرف خود فرآیندهای تولید گاز و نفت و تلفات انتقال گاز میشود. کل میزان صادرات گاز کشور نیز تنها در حدود ۵% میزان تولید گاز کشور است.
❌در واقع قیمتگذاری به غایت اشتباه در حوزهی گاز (و انرژی) باعث رقابت شدید بین بخشهای مختلف اقتصادی در بهرهمندی هر چه بیشتر از رانت گازی شده. ترکیب همین سیاستها با تحریمهای اقتصادی باعث کاهش رشد توسعهی میادین گازی هم شده.
⚠️در نتیجه حتی در روزهای عادی سال نیز گاز چندانی برای صادرات باقینمانده. گازی که میتوانست یکی از مهمترین ابزارهای کشور در برقراری تعادل اقتصادی با اروپا و کشورهای منطقه باشد.
‼️اما اصل فاجعه: با فرارسیدن فصل زمستان میزان مصرف گاز خانوارها و بخش تجاری و عمومی به شدت افزایش مییابد و در نقطهی پیک، مصرف این بخش به بیش از ۶۰۰ میلیون متر مکعب در روز میرسد. حتی در بهترین سناریو در این حالت ما دچار ۲۰۰ میلیون متر مکعب کسری گاز هستیم.
➖➖➖➖➖➖
برنامهی فعلی ما برای مقابله با این بحران چیست؟
قطع گاز نیروگاهها و جایگزینی آن با مازوت، برش سنگین و گازويیل، قطع گاز صنایع عمده و قطع گاز صادراتی.
🔻نتیجهی مورد اول از دست رفتن درآمدهای ارزی حاصل از فروش گازوییل و برش سنگین، آلودگی شدید هوا و قطعی احتمالی برق در زمستان است.
🔻قطع گاز صنایع هم موجب کاهش درآمدهای ارزی کشور در زمستان، افزایش قیمت داخلی محصولات این صنایع (به دلیل کاهش شدید تولید) و کاهش سود شرکتهای بورسی میشود.
🔻قطع گاز صادراتی در زمستان هم موجب هر چه کم اهیتتر شدن نقش گاز ایران در برقراری تعادل اقتصادی با کشورهای همسایه میشود. عاملی که تاثیر مستقیم بر دسترسی ایران به منابع ارزیاش در این کشورها هم دارد. به عبارت دیگر قطع گاز صادراتی در زمستان نه تنها موجب کاهش درآمدهای ارزی میشود بلکه باعث کاهش دسترسی ایران به درآمدهای فعلی نیز میشود.
⬅️خلاصهی قسمت اول: نتیجهی مستقیم راهکار پیشنهادی فعلی، افزایش فشار بر بازار ارز و همچنین افزایش شتاب تورم در ماههای پایانی سال ۱۴۰۰ است.
📢توجه بشود که در ماههای پایانی سال به دلیل افزایش تقاضا برای ارز و افزایش فشار دولت بر پایهی پولی آسیبپذیری اقتصاد ایران از شوکهای ارزی بیشتر از ایام دیگر سال است.
اما آیا برای زمستان ۱۴۰۰ راه حل بهتری وجود دارد؟
ادامه در قسمت دوم