سیاست، جامعه، فرهنگ، اقتصاد و دانشگاه در آلمان و اتحادیه اروپا ✔ همین آی دی در اینستاگرام 📚مشاوره تحصیلی و اجرای طرحهای پژوهشی، ترجمه کتب و مقالات تخصصی در حوزه علوم انسانی ✔ تبلیغات ارتباط با ما: @dachstudien1
▫️▪️اسلام‌شناسی در اروپا به شکل انتقادی متولد شد/ فلسفه اسلامی فقط به مسلمین تعلق نداشت
▫️▪️اسلام‌شناسی در اروپا به شکل انتقادی متولد شد/ فلسفه اسلامی فقط به مسلمین تعلق نداشت
به اعتقاد پروفسور #اورس گوسکن (استاد دانشگاه #زوریخ) اسلام‌شناسی حاصل یک نگاه پرسشگرانه و نقادانه تاریخی بود که در قرن نوزدهم میلادی در اروپا متولد شد.
پس از پایان یافتن جنگ‌های صلیبی که عموما با شکست اروپایی‌ها همراه بود، غربی‌ها با تحلیل دلایل شکست خود، به این نتیجه رسیدند که شناخت بیشتر مسلمانان و سرزمین‌های اصلی مشرق‌زمین نیازی تجاری و استراتژیک است به همین جهت اعزام سیاحان و تجار به سرزمین‌های شرقی باعث گسترش سفرنامه‌نویسی و در نهایت رواج یافتن اسلام‌شناسی و شرق‌شناسی شد. پروفسور "اورس گوسکن" استاد دانشگاه زوریخ در گفتگوی پیش‌رو به بررسی وضعیت این شاخه از معارف بشری پرداخته است. فارسی و عربی را با فصاحتی بسیار زیاد صحبت می‌کند و نسبت به بخش زیادی از تاریخ تحولات فکری ایران پس از اسلام، از فارابی تا مطهری اشراف دارد.
🔻حدود پنج قرن از ایجاد رشته‌هایی نظیر اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی در اروپا می‌گذرد. آیا این رشته‌ها حاصل یک مسئله معرفت‌شناختی به نام اسلام و ایران بودند یا بر اثر نیازهایی که در ذیل مطالعات منطقه‌ای روابط بین‌الملل ایجاد شد، چنین رشته‌هایی پدید آمدند؟
🔺اسلام‌شناسی به شکل امروزی آن بیش از 120 سال قدمت ندارد و رشته‌ای بود که تحت تاثیر نقد تاریخ، یا همان تاریخ‌نگاری انتقادی پدید آمد. در قرن نوزدهم، برخی از محققین اروپایی تاریخ را در تمامیت آن، به شکل انتقادی مورد بررسی و واکاوی قرار می‌دادند؛ به این معنا که روایتگری محض تاریخی که پیش از آن رایج بود را زیر سوال می‌بردند و این بینش انتقادی، شامل تاریخ روایت‌های مذهبی نیز شد. به‌طور مثال، تاریخی که بنی‌اسرائیل به آن قائل هستند (برای خودشان)، از خروج از مصر تا تاسیس پادشاهی حضرت داود(ع)؛ مورد نقد و چکش‌کاری محققین تاریخی قرن نوزدهم واقع شد. همانطوری که تمام منابع تاریخی مذهبی یهودیت و مسیحیت را زیر سوال می‌بردند و از همین راه نیز وارد بررسی تاریخ اسلام شدند و منابع و مدارک تاریخ اسلام را نیز نقد کردند. اولین کسی که این روش را به شکل علمی دنبال کرد، یک دانشمند یهودی به نام «ایناس گونسیر» بود که در واقع بنیان‌گذار این رشته در اروپا شد.
🔻آیا امکان پذیرش عمومی این موضوع ـ که بنیان‌گذار رشته اسلام‌شناسی یک یهودی‌ست ـ در میان مسلمانان میسر خواهد بود؟
🔺مسیر تحقیقات و زندگی گونسیر خیلی جالب است. چون در یک جماعت یهودی ارتدوکس بزرگ می‌شود ولی در تمام طول عمرش با این محیط در حالت جنگ و نزاع قرار داشت. اصلا این برخورد بی‌چون و چرای اطرافیانش با سنت‌های مذهبی را قبول نمی‌کرد و در یک مقطعی از عمرش نیز به مصر رفت و دانشجوی دانشگاه الازهر شد. در همان زمان به بسیاری از دوستانش در اروپا نامه می‌نویسد و می‌گوید که من در اینجا، از یک پروفسور دانشگاهی به یک دانشجو بدل شدم. این اختلاف‌نظری که گونسیر با هم‌کیشان خودش داشت، نگاه انتقادی او را به تمام مسائل پیرامونش بسط داد. او معتقد بود که علمای یهودی روایت‌های مذهبی را بدون کم و کاست مورد قبول قرار می‌دهند و آنها را در فرآیند روایتگری تاریخی خود نیز دخالت می‌دهند. او با همین نگاه بود که به سراغ اسلام رفت. این چالش گونسیر با یهودیان، به این دلیل که زبان عبری را خیلی خوب می‌دانست، جذاب بود و البته بعدتر نیز با یادگیری زبان عربی در مصر، توانست تسلط خوبی به منابع دینی مسلمانان نیز پیدا کند.
🔻اسلام‌شناسی در سوئیس نیز رونق زیادی پیدا کرد و افرادی نظیر آدام متز تحقیقات فراوانی روی کلام شیعی ـ معتزلی داشتند. این سطح از تحقیقات اسلامی در سوئیس چه کاربردی داشت؟
🔺در سوئیس، مانند سایر کشورهای اروپای غربی، اسلام‌شناسی یکی از رشته‌های علوم انسانی است که خودش تمامی جنبه‌های دینی و فرهنگی اسلامی را دربرمی‌گیرد و به نوبه خود قابل پیوند زدن به رشته‌های مختلف علوم انسانی نیز هست و حتی می‌شود آن را به رشته‌هایی نظیر حقوق، ریاضیات و پزشکی پیوند زد. مثلا تاریخ علوم طبیعی در اسلام می‌تواند مورد پژوهش قرار گیرد از این نظر که این رشته برای دانشجویان آنجا بسیار جالب است که می‌توانند آن را با علوم دیگر پیوند بزنند و بر کیفیت تاریخی مطالب خودشان اضافه کنند. این رشته در طی صد سال پیش بسیار رشد کرد، یک دلیلش همین بود که این رشته در ارتباط با سایر رشته‌های علوم انسانی پیوند خورد و همزمان با رشد آنها، خودش نیز به سرعت گسترش یافت. از این نظر هم که روش‌شناسی (متدولوژی) که در اسلام‌شناسی بکار گرفته می‌شود، شاهد تحول گسترده‌ای بودیم. از یک جهت دیگر نیز می‌شود این میزان رشد را ارزیابی کرد. حدود 50 سال پیش یک اسلام‌شناس می‌توانست تمامی منابع مربوط به این رشته را خوانده باشد اما این در شرایط کنونی به‌هیچ وجه امکان‌پذیر نیست.
ادامه مطلب 👇👇
@euroatlantic