✅تحلیل بحران در سه لایه. ✍️دکتر سعید شکوهی. 📌تلخیص: مجمع فعالان اقتصادی

✅تحلیل بحران در سه لایه
✍️دکتر سعید شکوهی
📌تلخیص:مجمع فعالان اقتصادی

در حوزه مدیریت بحران دیدگاهی بر آن است که بحران‌ها به مثابه سنگ‌هایی هستند که می‌روند از لبه کوه پرت شوند. وقتی آن بحران حل می‌شود،‌ سنگ از لبه پرتگاه دور می‌شود، اما وقتی بحران مذکور صرفا «مدیریت» می‌شود،‌ سنگ از پرتگاه نمی‌افتد، اما در لبه آن باقی می‌ماند. زمانی‌که بحران‌های زیادی وجود دارد و حل نمی‌شوند، بلکه صرفا مدیریت می‌شوند، ‌این سنگ‌ها روی هم قرار می‌گیرند. با تشدید بحران‌ها،‌ سنگ‌ها تعادل خود را از دست داده از کوه سرازیر می‌شوند. در مسیر فروریزش، به همدیگر برخورد کرده، سرعت و شتاب افتادن را تشدید می‌کنند. در نتیجه،بقای آن جامعه در معرض خطر قرار می‌گیرد.

شرایط کنونی ایران قدری شبیه به این تصویر است. بحران‌ها در حوزه‌های مختلف نمود و تظاهر عینی به خود گرفته‌اند. بسیاری از آنها حتی مدیریت هم نشده‌اند و مرکز ثقل سنگ‌های موجود در لبه کوه را به لرزه درآورده‌اند. بحران در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، زیست‌محیطی و ... شرایط مدیریت مسائل روزمره را پیش‌روی سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران قرار داده و امکان برنامه‌ریزی بلندمدت را از آنان گرفته است. نمی‌خواهیم سیاه‌نمایی کنیم، اما بدون آگاهی و اقرار به مشکلات موجود، امکان فائق آمدن بر آنها نیز وجود ندارد.

اما چیزی که باعث شده است نگرانی مردم تشدید شود و بحران‌های دیگر نیز نمود بیشتری یابند، خروج ترامپ از توافق‌ هسته‌ای با ایران و بازگشت تحریم‌هاست. اما چه شد که این تحریم و آن تهدید چنین تاثیر سهمگین در پی داشت؟ پیش‌تر با هر تحریمی به این اندازه با این سوال تکراری روبه‌رو نمی‌شدیم که «حالا آخرش چی میشه؟» چه شرایطی سبب شده است این تحریم، با تحریم‌های پیشین فرق داشته باشد و بی‌تعارف همه نگران شویم؟ حتی مسوولان و دولتمردانی که عموما خیلی نگران نمی‌شوند، نگرانند.
عواملی در سه سطح تحلیل بین‌المللی، منطقه‌ای و داخلی سبب شده‌اند آثار عینی این تحریم‌ها به‌شدت باورها و اعتماد مردم را بلرزاند.

در سطح بین‌المللی،‌ مهم‌ترین عامل این بی‌ثباتی، روی کار آمدن دولت ضدایرانی در واشنگتن بود که شعار «اول آمریکا» را سرلوحه کار خود قرار داده و در اثر لابی‌های سنگین یهودی و عربی، تیمی به‌شدت ضدایرانی در راس امور قرار گرفته که هدف غایی خود را آشکارا تغییر رژیم در ایران خوانده است

در سطح منطقه‌ای،‌ روی‌کار آمدن گروه تندرو در عربستان سعودی و همراهی کم‌سابقه آنها با دولت تندرو اسرائیل علیه ایران،‌ طی دهه‌های اخیر کم‌مانند است.

سطح سوم، سطح داخلی است که نه‌تنها اهمیت کمتری نسبت به دو سطح پیشین ندارد که حتی مهم‌تر نیز هست. کمرنگ‌شدن امید به آینده،‌ ترک‌برداشتن اعتماد به دولتمردان،‌نبود شجاعت کافی برای تغییر رویه یا اتخاذ برخی تصمیم‌های حیاتی،‌ اختلاف و تفرقه میان مسوولان و مدیران کشوری،‌ مشکلات فلج‌کننده سیاست‌گذاری اقتصادی،‌ سیستم ناکارآمد بانکی و مالی،‌ چند ‌برابر شدن نقدینگی در جامعه، آشکار شدن رانت‌ها،فسادهای همه‌گیر در سطوح مختلف و انتشار گسترده آنها در سطح شبکه‌های اجتماعی مجازی‌، بالارفتن آگاهی مردم،بستن روزنه‌های امید و سختگیری‌های بیش‌از اندازه در ساحت‌های دیگر،‌ عدم‌تحقق وعده‌های رئیس‌جمهوری منتخب، فراهم آمدن سود کلان برای برخی‌ها در اثر تحریم‌ها،‌ امکان تولد بابک‌ زنجانی‌های دیگر در شرایط تحریم، تبلیغات گسترده مخالفان نظام برای ناامید ساختن مردم و... همگی دست به دست هم داده‌اند تا امید به آینده و امید به بهتر زیستن را از مردمان این سرزمین بگیرند.

این هم‌آیی بحران‌ها باعث شده چنین تصور شود که مشکلات اقتصادی کنونی و آشفتگی بازار ناشی از تحریم‌های دولت ترامپ است. تحریم‌ها هنوز به صورت عملی به اجرا گذاشته نشده‌اند. اما عملا باعث شده است ستون‌های ثبات اقتصادی به لرزه درآید و چه‌بسا در آینده‌ای نه‌چندان دور این ستون تَرَک بردارد.

براساس یک مطالعه میدانی در شرایط عادی بیشتر دانشجویان غذا و میوه و داشته‌های خود را با دیگر دانشجویان خوابگاه شریک می‌شدند؛ اما ناگهان به آنها اعلام می‌شود که از روزهای آینده سهم غذا و میوه آنها کمتر خواهد شد. با وجود افزایش عملی غذا و میوه دانشجویان، چون آنان امیدی به آینده نداشتند و نگران بودند، دیگر سهم خود را با دیگران شریک نشدند. شاید مهم‌ترین دلیل تاثیرگذاری زودهنگام تحریم‌های اعلامی آمریکا،‌ کمرنگ شدن امید به آینده باشد. حال در این شرایط، سخنگوی محترم دولت از ایرانیان خارج از کشور می‌خواهند سرمایه‌های خود را به ایران بیاورند و ایرانیان داخل نیز ارزها و طلاهای خود را عرضه کن