اقتصاد با طعم سیاست

اقتصاد با طعم سیاست

نوشته‌هایی از همه جا درباره اقتصاد و اجتماع با تاکید بر رابطه قدرت و ثروت مسیر ارتباطی: @jafkheir

«هیرشمن و راهبردهای توسعه اقتصادی» (۱). مسیر از پیش‌تعیین‌شده‌ای برای رسیدن به توسعه وجود ندارد

🔹تصور بر این است که متصدیان توسعه واقعا همیشه می‌دانند چه کاری باید انجام شود تا از عقب‌ماندگی خلاص شوند و به توسعه دست یابند و بنابراین قادر به وزن‌دهی هزینه‌ها در برابر فواید مورد انتظار توسعه هستند. اما این نکته جای تردید دارد. دقیقا همان‌طور که هیچ مجموعه معین «پیش‌شرط‌ها» برای توسعه اقتصادی وجود ندارد، تعریف تعداد ثابتی از ویژگی‌های عقب‌ماندگی نیز ناممکن است. آن‌چه که در یک موقعیت و در یک صحنه، مانع پیشرفت می‌شود شاید در شرایطی متفاوت نقش مفیدی ایفا کند.. 🔹کشورهای توسعه‌ نیافته معمولا تنها میوه‌های پیشرفت اقتصادی را می‌بینند و نسبت به راهی که برای دستیابی به این میوه‌ها باید طی کنند، دانش پیشرفته اندکی دارند. اگر آن‌ها خواهان و مشتاق این میوه‌ها باشند به گونه‌ای برای رسیدن به آنها تلاش خواهند کرد. بنابراین آن‌ها در حینی که شروع‌های نادرستی داشته و به موانع پی‌درپی برخورد می‌کنند و بر آن‌ها غلبه می‌یابند از تغییرات مورد نیاز در جامعه خویش در فرایند توسعه سر در خواهند آورد. در واقع به جای داشتن دانش پیشینی، به این سبک و روش است که آنها تعیین خواهند کرد کدام نهادها و ویژگی‌های شخصیتی ...

«هیرشمن و راهبردهای توسعه اقتصادی»

«هیرشمن و راهبردهای توسعه اقتصادی»

آلبرت هیرشمن اقتصاددان توسعه در سال ۱۹۵۸ یعنی نزدیک به ۶۰ سال پیش کتابی کوچک و نسبتا کم حجم (۲۲۰ صفحه) به نام «راهبرد توسعه اقتصادی» نوشت که نقطه مقابل نظریه فشار بزرگ و رشد متوازن بود. او به طرفداری از رشد نامتوازن یعنی تاکید بر سرمایه‌گذاری در برخی بخش‌های اقتصاد برخاست و پیوندهای پیشین و پسین را مطرح کرد. این کتاب ده‌ها بار به زبان انگلیسی تجدید چاپ و به ده‌ها زبان ترجمه شد به جز فارسی. این روزها آخرین بازخوانی ترجمه این کتاب را انجام می‌دهم و درشگفتم که چقدر به مسائل و تجربه گذشته ایران و حتی اوضاع کنونی ما مرتبط است. کتابی تکان‌دهنده و پر از نکات ارزشمند اقتصادی- سیاسی-روان‌شناختی. هر روز نکاتی از کتاب را انتخاب کرده و اینجا می‌گذارم … ...

هیچ چیز مقدس نیست

هیچ چیز مقدس نیست

«رابرت بارو: هیچ چیز مقدس نیست»

یکی از اقتصاددانانی که سالها در نوبت دریافت جایزه نوبل اقتصاد قرار دارد رابرت بارو استاد دانشگاه هاروارد است. او سالهای زیادی در وال استریت ژورنال (۱۹۹۱ تا ۱۹۹۸) و بیزینس ویک (۱۹۹۸ تا ۲۰۰۵) ستون ثابت «viewpoint» داشت و یادداشت‌های ساده اقتصادی می‌نوشت. بخشی از آنها را در کتاب. Nothing is Sacred: Economic Ideas for the New Millennium. آورده است. متن زیر را که خواندم یاد این کتاب افتادم. تقدس گرایی سر منشا دیکتاتورى و استبداد است. هر چیزى که مقدس نامیده شد یعنى اینکه شما دیگر حق ندارید به راحتى در باره آن اظهار نظر کنید و کوچک‌ترین انتقاد و مخالفتى با آن هزینه سنگینى به دنبال خواهد داشت. این مقدس مى تواند هر چیزى باشد:. ...

چرا در حالت حضور هزینه‌های مبادلاتی، نظام‌های سیاسی لزوما نهادها را چنان متحول نمی‌کنند که رشد اقتصادی را ترویج دهند

تاریخ اقتصادی بلندمدت نشان می‌دهد تمایل به سمت آن نظام‌های سیاسی است که آن‌چنان تغییر و تحول یابند که از رشد اقتصادی پشتیبانی نکنند. اگر می‌خواهیم تغییر بلندمدت به‌ویژه تغییر بلندمدتی که لزوما ما را به رشد و توسعه نمی‌رساند درک کنیم به نظریه سازمان‌ها و همچنین یک نظریه درباره باورها و ایدئولوژی نیاز داریم. نهادها هنگامی تغییر می‌کنند که منافعی در تغییر نهادها وجود داشته باشد اما سپس ماندگار می‌شوند چون هزینه‌های مبادلاتی تغییر دادن آنها بالا است. باورها همیشه تابع آنچه در گذشته اتفاق افتاده هستند و می‌توانند مانع تغییر خوب یا بد در زمان حال بشوند. ماندگاری باورها و نهادها از گذشته (فرهنگ) است که تبیین می‌کند چرا تغییرات در زمان حال اغلب نتایجی عاید می‌سازد که مانع رشد و توسعه اقتصادی می‌شود به‌جای اینکه جلوبرنده آنها باشد. نهادها قواعد بازی و ابزارهای تنفیذ بوده و سازمان‌ها همان تیم‌های ورزشی هستند که در بازی حضور دارند. این تعریف سه انتخاب رفتاری در برابر سازمان‌ها قرار می‌دهد: حداکثرسازی در سایه قواعد بازی؛ اختصاص منابع برای تغییر دادن قواعد بازی؛ و تقلب کردن در بازی. این انتخاب‌ها م ...

«اندیشه‌های داگلاس نورث: ساختار و تغییر در تاریخ اقتصادی». گزیده‌هایی از آن را در ادامه آورده‌ام

داگلاس نورث در زمره مهمترین و پرنفوذترین اقتصاددانان و تاریخنگاران اقتصادی انتهای سده بیستم بود. جهار پیشبرد اصلی وی: ۱) کار پیشتازانه در تاریخ اقتصادی کمی (کلیومتریک)؛ ۲) کار بنیادی در کاربرد اقتصاد نئوکلاسیک برای درک و فهم نهادها؛ ۳) انتقاد از نظریه نئوکلاسیک برای تبیین تغییرات نهادی و اقتصادی بلندمدت؛ و ۴) تفکیک بین نهادها و سازمان‌ها. نورث رهبری نسلی از تاریخنگاران اقتصادی را برعهده داشت که اقتصاد نئوکلاسیکی را مستقیما وارد مطالعه و بررسی تاریخ کردند. سپس با تشخیص ناکامل بودن ابزارهای نئوکلاسیک برای درک تغییر بلندمدت، رهبری نسلی از اقتصاددانان و دانشمندان اجتماعی را برعهده گرفت که نقش و اهمیت نهادها را در جایگاهی والا درون علم اقتصاد با عنوان اقتصاد نهادگرای جدید قرار دادند. نورث مدت‌های مدید بر اهمیت تاریخ و اهمیت اقتصاد نئوکلاسیک تاکید می‌ورزید. او منتقد عالمان هر دو رشته علمی بود. آنها را به از خودراضی بودن نسبت به کفایت اجماع جاری مفهومی و روش‌شناختی که چگونه در حوزه تاریخ یا اقتصاد باید کار کرد متهم می‌ساخت. او همیشه افراد را درون چهارچوبی بررسی می‌کرد که تصمیمات آگاهانه می‌گی ...

نمای درونی هتل ریوگیونگ در کره شمالی

نمای درونی هتل ریوگیونگ در کره شمالی

هتل ریوگیونگ: واقعیتی که نادیده گرفته می‌شود و همزمان از همه جای پیونگ یانگ دیده می‌شود

هتل ریوگیونگ: واقعیتی که نادیده گرفته می‌شود و همزمان از همه جای پیونگ یانگ دیده می‌شود

«هتل افسانه‌ای لوکس کره شمالی: نماد فروپاشی خوداتکایی» (۲)

برنامه ساخت هتلی بزرگ در کره شمالی به رقابت‌های جنگ سرد بازمی‌گشت و واکنشی به تکمیل بزرگترین هتل جهان به نام وستین استامفورد هتل در سنگاپور در ۱۹۸۶ توسط شرکت کره جنوبی گروه سسانگ یونگ بود. این پروژه بخشی از تلاش گسترده پیونگ یانگ برای به تصویر کشیدن شهر به‌عنوان مکانی پر رونق و مدرن بود تا به جذب گردشگران و سرمایه‌گذاران غربی کمک کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که کره شمالی ۷۵۰ میلیون دلار یا حدود ۲ درصد تولید ناخالص داخلی خود را صرف ساخت برجی کرد که بیش از یک پوسته خارجی ندارد و به دلیل مشکلات ساختاری و کیفیت ضعیف مصالح ناتمام مانده است. این میزان سرمایه‌گذاری برای چنین کشور فقیری یک تعهد و بار بسیار عظیم است. کافی است که برای مقایسه بدانیم ۲ درصد تولید ناخالص داخلی آمریکا ۲۲۰ میلیارد دلار می‌شود. گزارشگر بی‌بی‌سی آن را «یکی از بقایای جاه‌طلبی‌های عقیم مانده دولت توتالیتر نامید.» بازرسان اتاق بازرگانی اتحادیه اروپا گزارش دادند که این سازه مرمت‌ناپذیر است. یک مقاله در ای‌بی‌سی نیوز که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد پرسید آیا کره شمالی مواد خام و انرژی کافی برای چنین پروژه گسترده‌ای دارد. کار ساخت هتل ...

هتل افسانه‌ای لوکس کره شمالی: هتل ریوگیونگ (Ryugyong)

هتل افسانه‌ای لوکس کره شمالی: هتل ریوگیونگ (Ryugyong)

«هتل افسانه‌ای لوکس کره شمالی: نماد فروپاشی خوداتکایی»

هنگامی که نام کره‌شمالی به میان می‌آید، «لوکس و تجملی» نخستین کلمه‌ای نیست که به ذهن متبادر می‌شود. قرار بود در ۱۵ آوریل سال ۲۰۱۲ همزمان با جشن یک‌صدمین سالگرد تولد «رهبر ابدی، کیم ایل سونگ» بلندترین و باشکوه‌ترین ساختمان پیونگ یانگ افتتاح شود. هتل ریوگیونگ (Ryugyong) در توصیفات رسمی به عنوان عمارتی با ۱۰۵ طبقه، به بلندای ۳۳۰ متر و دارای ۳۰۰۰ سوئیت و یا ۷۶۶۵ اتاق بر طبق منابع مختلف، امکانات کسب و کار، یک سکوی رصد و هفت رستوران گردان معرفی می‌شود. نام ریوگیونگ به معنای «پایتخت درختان بید» یکی از نام‌های تاریخی شهر پیونگ‌یانگ نیز هست. ساخت آن در سال ۱۹۸۷ آغاز شد و در ابتدا قرار بود در سال ۱۹۸۹ افتتاح شود، زمانی که می‌توانست افتخار بلندترین هتل جهان و هفتمین آسمان‌خراش بزرگ را از آن خود کند. با این حال یک رشته از حوادث و بدبیاری‌ها از جمله فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بلایای طبیعی و مشکلات مالی در کنار روش‌های مدیریتی و مواد ساختمانی این امر را ناممکن ساخت. ساخت هتل به مدت شانزده سال متوقف شد و دوباره در سال ۲۰۰۸ از سر گرفته شد. شرکت مصری گروه صنعتی اوراسکام مسئولیت ادامه ساخت را برعهده گر ...

در این پیش‌بینی اندکی قدیمی‌ برای ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰ نیز رشد ایران تنها ۱٫۵٪ پیش‌بینی شده

در این پیش‌بینی اندکی قدیمی‌ برای ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰ نیز رشد ایران تنها ۱٫۵٪ پیش‌بینی شده

«پیش‌بینی رشد اقتصادی جهان در دهه آینده»

«پیش‌بینی رشد اقتصادی جهان در دهه آینده»

«پیش‌بینی رشد اقتصادی جهان در دهه آینده»

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در دهه آینده، هند سریعترین رشد اقتصادی را خواهد داشت. مرکز توسعه بین‌الملل دانشگاه هاروارد با استفاده از سنجه «پیچیدگی اقتصادیٰ» نرخ رشد ۷٪ برای هند پیش‌بینی کرده است. به اعتقاد این موسسه، کشورهایی که رشد بالقوه بالایی دارند عمدتا در جنوب آسیا و شرق آفریقا هستند. برخی کشورهای آفریقایی رشد اقتصادی دست‌کم ۵٫۵ ٪ دارند مثل تانزانیا، کنیا، مالاوی، اوگاندا و ماداگاسکار. اما چین که در سه دهه گذشته رشدهای ۱۰٪ داشت باید به رشد کمتر از ۵٪ قناعت کند. کشورهای همسایه ایران در منطقه مانند ترکیه، پاکستان و مصر نیز رشدهای خوب حدود ۵ ٪ خواهند داشت. رشد اقتصادی امریکا ۲٫۵۸ ٪ و انگلستان ۳٫۲۲٪ پیش‌بینی شده است در حالیکه آلمان تنها ۰٫۳۵ ٪ رشد می‌کند. در نقشه زیر، ‌مساحت کشورها با توجه به نرخ رشد پیش‌بینی شده آنها تا سال ۲۰۲۴ ترسیم شده است. در این پیش‌بینی که در ابتدای سال ۲۰۱۵ منتشر شده است جایی برای ایران در نظر گرفته نشده است و از نقشه جهان حذف شده است. ...

«ناخنک زدن به ترجمه‌ها». Free exchange: All at sea

هفته نامه تجارت فردا نشریه خوبی است و رضا طهماسبی هم روزنامه‌نگار لایق و توانمندی است اما دلیل نمی‌شود ایراداتشان را نگیریم و نگوییم. اکونومیست هر هفته یک صفحه دارد به نام Free exchange که هفته گذشته درباره انشقاق و تفرقه ایدئولوژیک در علم اقتصاد بود که باعث می‌شود ارزش و اعتبار این علم از دید عامه مردم بیفتد. ترجمه مطلب اکونومیست در آخرین صفحه شماره این هفته تجارت فردا آمده است. نیمه پاراگراف اول با این جمله شروع می‌شود. economists cannot reliably predict, let alone prevent, recessions or other economic events. ✖️ترجمه تجارت فردا: اقتصاددانان هنوز نمی‌توانند با اطمینان بحران‌ها و دیگر رویدادهای اقتصادی را پیش‌بینی کنند تنها قادر به پیشگیری از بحران هستند. 🔹در حالیکه نوشته می‌خواهد بگوید «اقتصاددانان توانایی پیش‌بینی بااطمینان بحران‌ها و … را ندارند چه برسد که بخواهند آنها را پیشگیری کنند» نه اینکه تنها قادربه پیشگیری هستند. یا در ادامه همین پاراگراف. some claim that economics is based not so much on empirical observation and rational analysis as on ideology. ...

نگاه به بازار نفت

نگاه به بازار نفت

«حل مشکل برهنگی»

یکی از حاشیه‌های سفر روحانی به ایتالیا، پوشاندن مجسمه‌ها و تابلوهای نقاشی برهنه هنگام بازدید وی بود. ظریفی (غیرایرانی) نوشته بود آیا این حرکت را می‌توان نشانه مدارای دوجانبه و گفتگوی تمدن‌ها دانست؟ او معتقد بود که خیر و چنین کاری حتی فاصله بسیار دارد با سنت‌های قدیم ایران و فرهنگ فارسی. او می‌نویسد ایران وارث تمدنی بزرگ است که به هزاران سال پیش بازمی‌گردد و سنت هنری و ادبی غنی دارد. پیشنهاد او به رهبران ایتالیایی این بود که به جای پنهان کردن عناصر تمدن غربی، باید در عوض یک نسخه از کتاب. Suppressed Persian: an anthology of forbidden literature. را به روحانی می‌دادند که حاوی مجموعه‌ای از اشعار و ادبیات و هنرهای نشاط آور و پرشور و حال ایران قدیم و کلاسیک است …توضیح ناشر کتاب:. This volume is an anthology of selected pieces of poetry and prose that deeply offend long-established standards of «good taste» and «morality» in Iran. It presents unprintables from the works of eight of the most important writers of Persian literature. ...

یا نمونه دیگر در صفحه گردشگری روزنامه دنیای اقتصاد امروز ۷ بهمن ۱۳۹۴ با عنوان ترکیه برای حفظ بازار سفر ایران، بیانیه داد

آمده است: «براساس آمارها ترکیه در سال ۲۰۱۰ میلادی میزبان یک میلیون و ۹۰۰ هزار مسافر ایرانی بوده، اما این رقم در سال ۲۰۱۲ به یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر کاهش پیدا کرده است. با این وجود به گفته همین مقام مسوول در صنعت هتلداری ترکیه، در سال ۲۰۱۳ یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار ایرانی به این کشور سفر کرده‌اند و در سال پس از آن نیز این رقم به یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر رسیده است.». باید گفت بخش بسیار مهمی از این افزایش (۱۹۰۰ هزار نفر) و بعد کاهش (۱۱۰۰ هزار نفر) و اینک افزایش (۱۶۰۰ هزار نفر) گردشگر ایرانی که در سال‌های گذشته به ترکیه رفته‌اند به کاهش و افزایش و کاهش متناوب نرخ ارز واقعی مربوط می‌شود. نتیجه اینکه همه شواهد بیانگر اینست که مردم در برابر کوچکترین تغییر قیمتی از خود حساسیت نشان می‌دهند و پرکشش هستند. اما در بیشتر مواقع نادیده گرفتن قیمت‌های نسبی و وجود نرخ تورم دو رقمی تا ۳۰ و ۴۰ درصد اجازه نداده است تا نسبت قیمت‌ها تغییر معناداری بکند و رفتار مصرف‌کننده را متفاوت سازد. پس خوب است اقتصاددانانی که دید مثبت و خوش‌بینانه‌ای به اصلاح قیمت‌ها ندارند را به سمت «نگاه خوش‌بینانه‌تر داشتن به کشش» دعوت ک ...

«بدبینی نسبت به کشش» Elasticity Pessimism. Machlup, Fritz

۱۹۵۰. «Elasticity Pessimism in International Trade,» Economia Internazionale ۳, (Feb) , pp. ۱۱۸-۱۴۱. برای نشان دادن دیدگاه کسانی بکار برد که معتقد بودند کشش‌های تقاضا برای واردات به حدی اندک هستند که شرط مارشال لرنر نقض خواهد شد. روزنامه شرق دوشنبه ۱۷ فروردین ۱۳۹۴ نوشته کوتاهی دارد از علی قنبری با عنوان «کاهش ارزش پول، فرصت توسعه صادراتی اقتصاد ایران». نویسنده ابتدا نظر مخالفان کاهش ارزش پول ملی را آورده است: «برخی بررسی‌های علمی و اقتصادی در زمینه وضعیت صادرات و واردات کشور نشان می‌دهد که شرط مارشال لرنر برای ایران برقرار نیست یعنی، محاسبه مجموع [قدرت مطلق] حساسیت تقاضا و عرضه ارز کمتر از واحد است، به این خاطر بازار ارز در ایران از ثبات نسبی برخوردار نیست. بنابراین سیاست کاهش ارزش پول که یکی از رایج‌ترین سیاست‌های جهانی برای بهبود وضعیت تراز پرداخت‌ها در کشورهاست و درواقع صادرات آنها را افزایش و واردات آنها را کاهش می‌دهد، در ایران صادق نیست. یعنی وقتی ارزش پول داخلی کاهش پیدا می‌کند، منجر به هجوم سرمایه‌گذاران خارجی و افزایش واردات سایر کشورها از ایران نخواهد شد.». و در پایان نیز دید ...

«نگاه اعراب نسبت به ایران»

کسانی که انقلاب را در ایران به راه انداختند ادعا کردند می‌خواهند الگویی برای سایر کشورهای مسلمان و مستضعفان جهان معرفی کنند. اما نزدیک به چهار دهه از این انقلاب می‌گذرد و کمتر کشوری در جهان پیدا می‌شود که مایل باشد ایران را الگوی حکومتی خود قرار دهد، واقعا چرا؟. ایسنا: نظرسنجی الجزیره درباره نگاه اعراب به رابطه با ایران. وجود این که در کشورهایی که در این نظرسنجی مورد پرسش قرار گرفته‌اند حکومت یا پادشاهی است و یا حاکمان با کودتا سر کار آمده‌اند، پاسخگویان اعلام کردند ویژگی‌های مشترکی بین دو ملت وجود دارد، در پاسخ به بررسی مدل قرار دادن حکومت ایران، ۹۲ درصد گفتند ایران مدلی نیست که باید برای اداره حکومت از آن الگوبرداری کرد. در ارزیابی دموکراسی در ایران و درجه‌بندی یک تا ۱۰ (یک کاملا غیردموکراتیک) ۶۶ درصد پاسخ دهندگان ایران را بین یک، دو، سه ارزیابی کردند. ...