فرهاد قنبری:. مرگ یزدگرد_ بهرام بیضایی. جابه جایی صورتک‌ها

فرهاد قنبری:
مرگ یزدگرد_ بهرام بیضایی
جابه جایی صورتک ها

پرسونا به صورتک‌ها و ماسک‌هایی در اندازه و طرح‌های مختلف گفته می‌شود که بازیگران تئاتر در یونان باستان به صورتشان می‌زدند.
این ماسک‌ها برای بازنمایی همۀ آن چیزهایی بود که بوسیلۀ دیالوگ یا حالات چهره قابل بیان یا رویت نبود و گاه برای بیان شخصیت درونی بازیگر و نقش وی به کار می‌رفت.
واژه پرسونا به معنی عام شخصیت است و در روانشناسی به معنی نقاب است، که معمولا در مقابل چهره استفاده می شود.

در مورد پرسونا یا همان ماسک هایی که سوژه ها در موقعیت های مختلف استفاده می کنند فیلم های زیادی ساخته شده است.

اینگمار برگمان در یکی از شاهکارهای تاریخ سینما فیلمی با همین نام «پرسونا» را ساخته است، فیلمی که در آن برگمان می خواهد پرسونا را کنار زده و دنیای درونی سوژه ها را بدون «روپوش ایدئولوژی» به نمایش بگذارد.

یکی دیگر از فیلم های ماندگار تاریخ سینما که به نوعی ماسک ها و صورتک های ایدئولوژیک و گفتمانی مقابل چهره سوژه ها را به نمایش می گذارد ، فیلم راشومن ساخته کوراساوا است.
کوراساوا در این فیلم حقیقت یک حادثه را از نگاه افراد مختلف (با توجه به پرسوناهایشان) به گونه های مختلفی تعریف می کند به گونه ای که توان تشخیص حقیقت را از ببیننده می گیرد.

فیلم مرگ یزد گرد بهرام بیضایی نیز فیلمی با موضوع پرسونا است. مرگ یزدگرد با روایت فرار یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی به خانه آسیابانی در مرو آغاز می شود.
شاهی که نقاب شاهی از دست داده و ادعای شاه بودنش مضحک جلوه می کند، این فیلم چرخش مداوم پرسوناهایی است که هر کدام حقیقت را از پرسپکتیو متفاوتی نقل می کنند.

در مرگ یزدگرد نقاب شاهی گاهی به صورت آسیابان است و او تاریخ را روایت می کند و گاهی قلم تاریخ نگاری در دستان همسر و دختر آسیابان قرار می گیرد.
ببضایی در این فیلم اجازه داده است نقاب ها جابجا شوند و گفتمان های خفه شده بتوانند خود را به متن حادثه برسانند و روایت خود را بنویسند.

والتر بنیامین در باب تاریخ می گوید: تاريخ بايد درباره ستم ملموس و وارد شده بر سرباز گمنام سخن بگويد؛ نه در باب عظمت هاي شاهان، امپراتورها و فتوحات بزرگ»
تاریخ در مرگ یزدگرد بار دیگر روایت می شود ولی اینبار نه از زبان موبدان و یزدگرد و تازیان فاتح ، بلکه از زبان خانواده آسیابانی که هیچگاه جایگاه راوی را نداشته است.
پرسونای شاهی اینبار در غالب یک رعیت به سخن درامده است.
telegram.me/kharmagaas