دربارەی تکیە:. ص۱۲۲ _ ۱۲۴، فصل شش آواشناسی، د. حق شناس

دربارەی تکیە:
ص۱۲۲ _ ۱۲۴، فصل شش آواشناسی، د. حق شناس

تکیه از نظر تولید از ترکیب مختصه های تغییر در فشار هوا، اختلاف در درجه زیر و بمی و تفاوت در کشش واکه ای حاصل می شود و از نظر شنیداری به رسائی بیشتر تعبیر می شود، در امتداد زنجيره آوائی، دامنه گستردگی تکیه هجاست که خود ممکن است تشكيل يك واژة تك هجائی بدهد یا جزئی از يك كلمه چند هجائی باشد. در هر زنجبرة أوائی آن هجا را که نسبت به هجاهای پیرامونش با درجه بیشتری از مختصات فوق تولید می شود هجای تکیه بر گویند. مثلا در تلفظ عادی جمله من کار دارم [man kâr dâram] هجای کار (kâr) نسبت به هجاهی پیرامونش با درجەی بیشتری از فشار هوا، تغییرات زیر و بمی و کشش واکەای بیان می شود و در نتیجه رساتر شنیده می شود. پس هجای مذکور را تکیه بر گوییم. در واژەهای (سخنور»[soxanvar] ومی رفتم [ miraftam ] م به ترتیب هجای پایانی [var_] و هجای آغازی [-mi] تکیه بر می باشد.
تکیه پدیدە نسبی است، به این تعبیر که در رابطه با گويند كان مختلف، بلند یا آهسته سخن گفتن، یا جایگاه هجای تکیه بر در زنجیرة گفتار درجە رسائي تغییر می کند. با این همه در یک زنجیره گفتار که در تولید آن عوامل بالا ثابت و بی تغییر فرض شده باشد، پاره ای از هجا ها نسبت به هجاهای پیرامون خود رساتر شنیده می شوند. تکیه را از نظر کمیت می توان به انواع متعددی تقسیم نمود، ولی آواشناسان معمولا آن را به انواع زیر تقسیم می کنند:

۶_۲_۱_ تكيە تاکیدی: این نوع تکیه، نسبت به سایر انواع تکیەهای دیگر در يك زنجيره أوائی معین، از حداکثر فشار هوا، تغییرات زیر و بمی و کشش واکه ای ساخته می شود و هجای تکیه بر تاکیدی، رساتر از همه هجاهای دیگر آن زنجیره شنیده می شود. تكيه تاكیدی را با نشانه زیر و بمی ["] آوانویسی می کنند. مثلا اگر
کلمە می رفتم» را با تكيه تأکیدی بیان کنیم آن را در آوانویسی به صورت [mifaf tam"] نشان می دهیم. در این صورت هجای تکیه بر رساتر از هجا های پیرامونش شنیده می شود.
@linguisticsacademy
۲-۲-۶- تکيه نخستين: در تکیه نخستين مختصه های چهار گانه بالا نسبت به تکیه تاکیدی با درجه پایین تری آشکار می شود، در نتیجه، شدت این نوع تکیه کمتر از تکیه تاکیدی است، در آوانویسی، تکیه نخستین را با نشانه زبرین [´ ] نشان مي دهند. مثالهای فوق همه در تلفظ عادی دارای تکیه نخستین می با شند و جانچه بخواهند تکیه آنها را نیز ار آوانویسی منظور دارند آنها را به صورتهای
(Man ´kâr dâram] , [soxan´var], [´miraftam]
می نویسند.
@linguisticsacademy
٦_۲_۳_ تکیە دومین : درجه شدت مختصه های آوائی چهارگانه ای که در واحد تکیه ظاهرمی شوند کمتر از درجه آنها در تکیه نخستین است. تکیه دومین را در آوانویسی با نشانه زیرین [, ] می نویسند. مثلا واژه انگلیسی photographic در تلفظ عادی با تکیه دومین بر روی هجای آغاز ی و تکیه نخستین بر روی هجای سومین بیان می شود به طوری که آن را می توان به صورت (foutē ´grafik ´ ] آوانویسی کرد.
@linguisticsacademy
۴-۲-۶ تکیه سومین؛ در این نوع تکیه مختصات چهار گانه فوق نسبت به سایر تکيه ها با کمترین درجه ظاهر می شود. تکیه سومین را در آوانویسی نشان نمی دهند. در مثال فوق هجاهای دومین[ ta- ]و چهارمی fik دارای تكیه سومین می باشند.
علاوه بر تقسیم بندی بالا که بر اساس ملاحظات کمی قرار دارد، تکیه را بر اساس کيفیت آوائی و نقشی که هر یک از مختصات آوائی در آن بازی می کند به انواع فشار و تکیه زیر و بمی تقسیم می کنند. در تکیه نقد فشاری مختصه هوا نقش عمده را بازی می کند و سایر مختصات آوایی نسبت به فشار از اهمیت کمتری برخوردارند. تکیه در زبان انگلیسی از نوع فشاری است، در تکيه زیرویمی مختصة زیر و بمی دارای نقش اصلی است و سایر مختصات ارزش فرعی دارند. تکیه در فارسی از نوع زیر و بمی است.