تصویر گونگی. یکی از ویژگی‌های متمایزکنندۀ زبان اشاره از زبان گفتاری تصویرگونگی است

تصویر گونگی
یکی از ویژگی‌های متمایزکنندۀ زبان اشاره از زبان گفتاری تصویرگونگی است. منظور از تصویرگونگی این است که در زبان‏ اشاره بسیاری از اشارات شباهت تصویری به مصداق واقعی خود در جهان خارج دارند. مثلاً اشارۀ توپ همواره به گردی آن مربوط می‎شود و اشارات غذا و خوردن حتماً به سمت دهان تولید می‌‏شوند. این ویژگی باعث شده بود که زبانشناسان تا مدت‎ها در زبان بودن زبان اشاره تردید کنند. چون در زبان‌‏های گفتاری هیچ شباهتی بین آوای توپ و شکل واقعی یک توپ وجود ندارد. اما محققان، امروز تصویرگونگی را صفت خاص زبان‏‌های اشاره می‌‏دانند که زبان‏‌های گفتاری به دلیل صوتی بودنشان فاقد آنند.
هم‏‌خانوادگی در زبان‎های اشاره
همچون زبان‌‏های گفتاری، زبان‎های اشاره هم تاریخچه و خانوادۀ زبانی دارند. ولی از آنجا که این زبان‏‌ها شکل نوشتاری ندارند و فیلم و تصویر هم از گذشتۀ دور این زبان‏‌ها وجود ندارد، و از آنجا که محققان تا به حال چندان علاقه‎ای به جمع‌آوری و ثبت این زبان‌‏ها نداشته‎اند، اطلاعات تاریخی زیادی از این زبان‏‌ها در دسترس نیست. درمورد زبان اشارۀ آمریکایی – که اولین زبان اشارۀ مطالعه شده در جهان است – می‌‏دانیم که این زبان از زبان اشارۀ فرانسوی مشتق شده است، چون اولین مدرسۀ ناشنوایان در آمریکا به دست معلمی فرانسوی تأسیس شد.
در مورد زبان اشارۀ ایرانی می‌‏دانیم که عناصر زیادی از زبان اشارۀ امریکایی در آن وجود دارد. چون در آغاز دهۀ پنجاه شمسی روابط آموزشی میان سازمان‌‏های مرتبط با امور ناشنوایان و معلمان آمریکایی برای آموزش کودکان ناشنوا برقرار شد (با فعالیت‎های خانم ثمینه باغچه‏‌بان). اما قبل از این ارتباط هم مدارس ناشنوایان در ایران دایر بوده است و همچنین نوعی اشاره که به اشارۀ قهوه‎خانه‎ای معروف است خارج از فضای مدرسه در میان ناشنوایان ایرانی استفاده می‌‏شده است. در مورد ریشۀ زبان اشارۀ ایرانی پیش از تأثیر اشارۀ امریکایی اطلاعاتی در دست نیست.
@linguisticsacademy
حروف الفبای گفتار در زبان اشاره
یک اشتباه دیگر درمورد ماهیت زبان اشاره این است که بعضی گمان می‏‌کنند زبان اشاره، هجی دستی کلمات فارسی است. درحالی‌که چنین نیست. درست است که ناشنوایان برای ۳۲ حرف الفبای فارسی و سه واکۀ ــَ ــِ ــُ علامت‎های دستی دارند. اما اغلب از هجی دستی فقط برای نامیدن اسامی خاص مانند اسم محل‌ها، اشخاص و اشیا و کلماتی که اشاره‌ای برای آنها در زبان وجود ندارد استفاده می‌شود. تقریباً تمام ناشنوایانی که اندک سوادی داشته‌ باشند، از این روش استفاده‌های مؤثری در برقراری ارتباط می‌کنند. اغلب همراه با اشاره دستی حروف، لب‌ها نیز حروف را ادا می‌کنند و مخاطب نیز به دست‌ها و لب‌ها همزمان نگاه می‌کند. برای همین در هجی دستی فاصله دست و لب‌ها تا حد ممکن کم است و دست‌ها نباید لب‌ها را بپوشانند. از الفبای دستی استفاده‏‌های گسترده‎ای در زبان اشاره می‌‏شود. مثلاً حرکت مربوط به یک اشاره را با شکل دست مربوط به یک حرف الفبا با هم ترکیب کرده و یک اشارۀ ترکیبی می‌‏سازند. مثلاً اشارۀ رنگ اگر با شکل دست «ط» ادا شود، به معنای رنگ طوسی است.
@linguisticsacademy
با آنکه در ابتدا مطالعۀ زبان‎های اشاره با کار زبان‌‏شناسان آغاز شد، اما امروز دامنۀ علاقمندی به کشف سازوکارهای ارتباطی ناشنوایان به محققان رشته‏‌های دیگر هم رسیده است. محققان علوم شناختی، انسان‌‎شناسان، پژوهشگران تکامل (فرگشت) مغز و اعصاب و دیگر رشته‌‏ها به مطالعۀ زبان‎های اشاره روی آورده‎اند، یا نتایج تحقیقات زبان‎شناسان در این حوزه را دنبال می‌‏کنند. آنها دریافته‌‏اند که مطالعۀ زبانِ انسان‌‏هایی که بدون تولید آوا با یکدیگر ارتباط برقرار می‌‏کنند، برای کشف ظرفیت‏های ذهنی، شناختی، تکاملی بشر بسیار راه‏گشاست.
ص۲