«روزه‌های پر ضرر».. 🖋اگر روزه برای کسی ضرر داشته باشد، وی از روزه معاف است

«روزه های پر ضرر»

✍دکتر مهدی نساجی دانش آموخته حوزه علمیه قم و پژوهشگر علم و دین در دانشگاه کانتربری

🖋اگر روزه برای کسی ضرر داشته باشد، وی از روزه معاف است. دلیل آن نیز قاعده کلی فقهی «لاضرر و لاضرار فی الاسلام» است که بیان می کند هر حکمی که ضرر «قابل توجه و غیر قابل جبران» داشته باشد، آن حکم از نظر اسلام منتفی است.
🖋 قاعده «لاضرر و لاضرار فی الاسلام» یک حکم کلی است و «هر» ضرر قابل توجه و غیر قابل جبران را شامل می شود و صرفا مربوط به ضررهای جسمی و بروز بیماری نیست. بنابراین اگر روزه گرفتن موجب ضررهای مالی و یا اجتماعی و یا هر ضرر دیگر شود، که عرفا قابل توجه و غیر قابل جبران است، وجوب آن منتفی می شود.
🖋 از نمونه های ضرر قابل توجه مالی، روزه ی کارگران ساختمانی و کارگاههای با شرایط سخت و موارد شبیه به آن است. این افراد ممکن است از سلامت جسمی کامل برخوردار باشند و در صورتی که در ایام ماه رمضان در تابستان کار نکنند یا کمتر کار کنند،می توانند روزه بگیرند. با اینحال به دلیل این که کارفرمایان عموما شرایط آنها را در نظر نمی گیرند و از سوی دیگر کارگران نیز غالبا احتیاج مالی دارند و در صورت انصراف از کار برای یک ماه در معرض خطر از دست دادن شغل نیز قرار می گیرند، روزه گرفتن این افراد مصداق ضرر قابل توجه است و روزه برایشان در ماه رمضان تابستان،به نظر نمی رسد واجب باشد.
🖋نمونه شایع دیگر، دانش آموزانی هستند که برای کنکوردانشگاه آماده می شوند. به دلیل نزدیک بودن ماه رمضان به زمان آزمون کنکور و قرار گرفتن ماه رمضان در روزهای گرم و بلند تابستان، در صورت روزه گرفتن یک ماهه دانش آموزانی که قرار است که دریک رقابت سخت شرکت کنند، ضرر قابل توجه محسوب می شود که ممکن است قابل جبران هم نباشد. به نظر می رسد، اگر راه حل معقولی برای این حل مشکل وجود نداشته باشد( مانند بیداری و مطالعه در شب و استراحت در روز)، روزه بر این افراد در ماه رمضان واجب نباشد و می توانند بعدا روزه بگیرند.
🖋برخی مراجع تقلید نیز در کتب توضیح المسایل خود تصریح دارند که ضرر صرفا ضرر جسمی نیست و هرگونه ضرر قابل توجه و غیر قابل جبرانی که راه حل معقولی برای دفع آن وجود نداشته باشد، موجب نفی وجوب روزه می شود. به عنوان نمونه آیت الله سیستانی در مساله شماره 1919 توضیح المسایل خود آورده است که «اگر روزه، بر جان فردی که می‌خواهد روزه بگیرد ضرری ندارد، امّا وی می‌ترسد ضرر قابل توجّهی به آبرو یا مالش برسد و برای پیشگیری از آن، راه معقولی جز ترک روزه و افطار آن نداشته باشد، روزه بر او واجب نیست».
🖋 عرف متشرعین عموما ضرر را در ضرر جسمی خلاصه می کنند، و برای موارد دیگر دست به دامن راه حل هایی غریب می شوند. مثلا این که پدر و مادر، فرزند کنکوری خود را هر روز بیست و چهار کیلومتر از شهر خارج می کنند تا مسافر حساب شود و روزه نگیرد و دوباره به شهر بازمیگردند. گمان نمی کنم چنین راه حلهایی، معقول باشند.


https://t.me/m_ali_mokhtari