📚 داستاننویسان و دوستداران داستان 📢ماتیکانداستان را به شیفتگان فرهنگِ ایرانزمین معرفی کنید 📢📢محتوای مطالب، نظر نویسندگان آن است و ممکن است با دیدگاه گردانندگان ماتیکانداستان همسو نباشد. ارتباط با مدیر کانال @vahidhosseiniirani
عمیقترین اندوهها... مارال اسکندری... نگاهی به رمان «اندوه بلژیک» نوشته هوگو کلاوس
عمیقترین اندوهها
مارال اسکندری
نگاهی به رمان «اندوه بلژیک» نوشته هوگو کلاوس
اندوه بلژیک روایت خاطرات پسر نوجوانی است به نام لویی از سالهای 1939 تا 1947. یعنی سه سال قبل از شروع جنگ جهانی دوم تا دو سال بعد از پایان جنگ. خاطراتی آمیخته با خیال پردازی و طنازی منحصر به فرد. بخشی از تاریخ جهان در کشمکشهای روح آدمی در یک بی زمانی و بی مکانی تعریف میشود. همین طور که صفحه به صفحه تاریخ را ورق میزنیم و با فرهنگ و منش مردمان آن روزگاران بلژیک آشنا میشویم با رویاها و کابوسهای پسری مواجهیم که میتواند برای هر زمانی و مکانی باشد.
این رمان شامل دو قسمت است: اندوه و بلژیک. قسمت اندوه از سال 1939 شروع میشود. زمانی که لویی یازده ساله در مدرسه شبانه روزی صومعه زندگی میکند. این قسمت شامل 27 فصل است که لویی آن را در نوامبر 1947 به پایان رسانده و امضاء میکند. او خاطراتش را به روایت سوم شخص و در زمان گذشته و رویاهایش را به روایت اول شخص و در زمان حال مینویسد. توصیف فضای مدرسه شبانه روزی و راهبه ها بسیار دقیق و ملموس است.
لویی قهرمانی است که بین شر و شور کودکی و نوجوانی، وجدان کاتولیکی و روحیهی اسطوره گون حاکم بر فضای زمانیاش درگیر است. در جای جای کتاب، مذهب به چالش کشیده میشود. عصبیت و خرافات، افراط و تفریط حتی در بازیهای کودکانه و خیال پردازیهای لویی و دوستانش عریان است. مثل گروهی که لویی با چند تن از همکلاسیهایش تشکیل داده و خود را حواریون مسیح مینامند. آداب خاصی برای عضویت در این گروه ابداع کردهاند که همه ریشه در زیاده رویهای کلیسا و کشیشان دارد. مبارزهی پنهان و در لفافهای که لویی با کرچوف (کشیش یسوعی که در کالج تدریس میکند و بعد به سازمان مقاومت علیه آلمان نازی میپیوندد) دارد از بخشهای بسیار حساس و جالب توجهی است. در آخرین دیداری که او با لویی دارد در حالی که در صندلی چرمیای که چندین نسل کشیش روی آن نشستهاند بیشتر فرو میرود اعتراف میکند:
" تا به حال هیچ شاگردی من رو به اندازهی شما ناراحت نکرده بود. شاید به خاطر همینه که برای شما بیشتر از همه دعا میکنم. این همه از من فاصله نگیرین، من همیشه دوست شما بودهام. شما زخمی بودین ولی خودتون هم از ماهیت و میزان زخمتون خبر نداشتین. شما هر روز پانسمانتون رو عوض می کردین." (صفحه 543)
تغییر رفتار و افکار لویی، رشد و تعالی او با سیری آرام در لابهلای خاطرات او در جریان است. توصیف لویی – در واقع نویسنده- از محیط پیرامونش؛ دیدار کوتاهی که با پدر و پدربزرگش در فصل اول کتاب (روز دیدار) دارد بسیار ظریف و موشکافانه است و به درستی روحیهی کودکی متفاوت از سایر کودکان را ارائه میدهد.
اشاره به وقایع تاریخی و اساطیری، اشخاص، مکانها، گروهها و حزبها نشان از تسلط نویسنده بر جهانی دارد که دغدغهی اوست. بر این باورم که اگر یک اروپایی بودم، به خصوص یک بلژیکی، از خواندن این کتاب لذت بیشتری میبردم. تنها به این دلیل که در جای جای رمان به اشخاص، مکانها و وقایعی اشاره میشود که یک بلژیکی با آنها زیسته است و از بیشترشان خاطراتی دارد. در واقع خاطرات لویی، خاطرات مردمان بلژیک، هلند و در اصل فلاندری هاست که البته آنجا که پا را از مرزها فراتر مینهد و سخن از ابعاد انسانی و معنویتری را ارئه میدهد دیگر منِ خوانندهی شرقیِ بی ارتباط با فرهنگ و تاریخ اروپای سالهای جنگ جهانی دوم را هم شیفتهی خود میکند. به ویژه قسمت بلژیک که از سال 1940 آغاز میشود. زمانی که لویی با شروع جنگ به خانه برگردانده شده است. اعضای خانوادهی پدری و مادریاش با نیروهای اشغالگر آلمان نازی همکاری میکنند. نویسنده این بخش را بدون فصل بندی و با روایت سوم شخص نوشته ولی خاطرهها و رویاهای لویی در لابهلای داستان به روایت اول شخص در زمان حال نقل شده است.
با شروع بخش بلژیک، شخصیت پردازیها قویتر و پررنگتر میشوند و به مرور با بزرگتر شدن لویی زبان داستان، پختهتر و بی نقص تر میگردد. مردان و زنان داستان هر کدام قصهی جداگانهای را با خود به همراه دارند که نویسنده با به تصویر کشیدن لحظاتی کلیدی از زندگی هر کدام از آنها، خواننده را در احساسات، افکار و عواطف جهان شمولی غرقه میسازد که وادارت میکند زیر لب بگویی:
در مقابل جوهرهی آدمی دانش، فرهنگ و تاریخ چه قدر حقیرند! و این اندوه، که در هیچ کجای کتاب دست از سرت برنمی دارد. بهراستی اندوه بشریت است بر ستمی که بر هم روا میداریم و انسان؛ این تنها موجوی که اندوهگین میشود و خود مسبب عمیقترین اندوههاست.
اندوه بلژیک. نوشته: هوگو کلاوس. مترجم: سامگیس زندی. نشر آموت، چاپ اول: بهار 1393- چاپ دوم؛ پاییز 1394
@aamoutpub