📢درباره زیبایی ….. افلاطون زیبایی را یک چیز مستقلی می‌دانست

📢درباره زیبایی...
@matikandastan

عباس پژمان: ◀بحث دربارۀ زیبایی هم، مثل بسیاری از مباحثِ دیگر، از یونان قدیم و مخصوصاً از افلاطون شروع می شود. افلاطون زیبایی را یک چیزِ مستقلی می دانست. یعنی می گفت زیبایی مستقل از آن کسی است که آن را حس می کند. حتی اگر این زیبایی برای حس شدنش احتیاج به آن شخص دارد. یعنی باید کسی باشد تا آن را حس کند. مَخْلصِ کلام این که می گفت وقتی یک چیزی زیبا هست این زیبایی در خود آن چیز است و ربطی به آن کسی که آن را حس می کند ندارد. آن زیبایی آنجا هست و این شخص فقط آن را حس می کند.

◀آن وقت، دو هزار سال بعد از افلاطون، کانْتْ می آید، و او تقریباً عکسِ این را می گوید. کانت می گوید زیبایی در چشمِ کسی است که آن را می بیند. بنابراین، کانت زیبایی را نوعی قضاوت می داند.

◀از این دو نظر، کدام یک درست است؟ یا درست تر است؟ آیا زیبایی در چشم کسی است که آن را می بیند؟ یا نه، زیبایی ربطی به بینندۀ آن ندارد و مستقل از هر بیننده ای است؟ چیزی که هست، اگر فقط بخواهیم با تفکر به این سؤال ها جواب بدهیم، یعنی همچنان که فیلسوف ها کرده اند، هر دوی این نظرها، دستِ کم تا حدی، درست به نظر می آید. قبلاً هم در یادداشتِ «عشق و نوروساینس- ١٢» گفته ام: آن چه من آن را زیبا می بینم ممکن است در نظرِ شما زیبا نباشد. هر چه هست ظاهراً بعضی از زیبایی ها فقط در چشم یا مغزِ کسی است که آن ها را می بیند. وگرنه چرا باید بعضی پدیده ها یا اشیا یا اشخاص در نظرِ بعضی ها زیبا باشند اما در نظرِ بعضی های دیگر نه. از آن سو هم پدیده هایی هست که تقریباً هیچ کس نیست آنها را زیبا نداند. مثلاً شب های پر ستارۀ تابستانی. طلوعِ خورشید. جویباری که زمزمه می کند. دشت هایی که در بهار پرگل می شوند... یا حتی گاهی بعضی صورت های زیبا هست که هیچ کس نمی گوید اینها زیبا نیستند، یا نمی گوید من اینها را زیبا نمی بینم.

◀فعلاً همین قدر بگویم یافته های علمیِ اخیر، بیشتر به نفعِ کانت است تا افلاطون. حتی زیبایی های افلاطون، یا همان زیبایی هایی که تقریباً هیچ کس نیست آن ها را زیبا نداند، آن ها هم کار مغز است. منتهی مدارهایی که برای زیبایی های افلاطون هست بسیار قدیمی تر و فراگیرتر از مدارهایی است که برای زیبایی های دیگر یا زیبایی های کانت هست. مدارهای مربوط به زیبایی های افلاطون تقریباً همگانی هستند و شاید از زمان هایی شروع کردند به تشکیل شدن که بشر تازه بر زمین پیدا شده بود.
١٩ مرداد ۱٣٩۵
@matikandastan