📢چرا اولیس جیمز جویس شاهکار است و چرا باید آن را خواند؟

📢چرا اولیس جیمز جویس شاهکار است و چرا باید آن را خواند؟
@matikandastan

امین مدی: ◀جویس پس از انتشار اولیس و انتقادات فراوانی که با آن وارد شد در نامه‌ای به دوستش گفته بود «اگر اولیس ارزش خواندن ندارد، پس جهان ارزش زنده‌ماندن ندارد».

◀پی‌رنگ و درون‌مایه‌ی اولیسِ جیمز جویس متمرکز بر زندگی به‌مثابه سفر است. جویس چارچوب اولیس را بر مبنای ساختار یکی از بزرگ‌ترین و تاثیرگذارترین آثار ادبیات، یعنی اُدیسه‌ی هومر بنا کرده است. در اُدیسه که از اشعار حماسی یونان باستان است، هومر سفر زندگی را در شکل ماجرایی قهرمانانه ارائه می‌کند. قهرمان این داستان، اُدیسیوس (همان یولیسیز یا اولیس به لاتین)، پس از جنگ تروآ قصد دارد به خانه‌اش در ایتاکا بازگردد و در طول این سفر با خطرات بسیاری، از جمله غو‌ل‌ها و خدایان خشمگین و هیولاها مواجه می‌شود. اولیس جیمز جویس نیز زندگی را همچون ادیسه‌ی هومر به‌مثابه سفر به‌تصویر می‌کشد، اما آن را بی‌حادثه، کسل‌کننده و ملالت‌بار ارائه می‌کند. ادیسیوسِ جویس یک یهودیِ مجارستانی است به‌نام لئوپولد بلوم که در دوبلینِ ایرلند زندگی می‌کند. ماجرای او این‌چنین است: صبحانه می‌خورد، به گربه‌اش غذا می‌دهد، به یک مراسم خاک‌سپاری می‌رود، در شهر برای انجام کاری پیاده‌روی می‌کند، به میخانه‌ها و رستوران‌ها سر می‌زند و به همسر خائنش فکر می‌کند.

◀فعالیت‌های بلوم در اولیس شباهتی هم به ماجراهای ادیسیوس در ادیسه دارند. یک نمونه حضور بلوم در مراسم خاک‌سپاری است، این اتفاق در اولیس در فصلی با عنوان «هادس» رخ می‌دهد و هم‌راستا با فصلی از ادیسه است که در آن ادیسیوس به هادس، سرزمین مردگان در اساطیر یونان، سفر می‌کند. همچنین همسر خائن بلوم، مالی، نمادی است از همسر وفادار ادیسیوس که پنلوپه نام دارد. نویسنده‌ی جوان جاه‌طلبی هم به نام اِستفان دِدالوس در اولیس حضور دارد و نمادی از پسر ادیسیوس، تِلِماخوس، است که در ادیسه‌ی هومر در جستجوی پدرش است. گرچه دِدالوس در اولیس جیمز جویس پسر بلوم نیست، به‌خاطر از دست دادن مادرش غمگین و افسرده است و در جستجوی الگوی پدری است که او را جایگزین پدرِ همیشه مست خود کند.

◀جویس در اولیس بی‌رحمانه کلیسای کاتولیک و مناسک آن را به سخره می‌گیرد و یسوعی‌ها را دست می‌اندازد. جویس در میان یسوعی‌ها بزرگ شده بود و به‌دست آنها آموزش دیده بود و تخیل و مهارت نوشتنش را در همان دوران پرورش داده بود، اما بعدها در جوانی ایمانش را دور انداخت، زیرا قوانین سفت و سخت اخلاقیات را آزاردهنده می‌دانست و از تاثیر آنها بر جامعه‌ی ایرلند تاسف می‌خورد. اولیس به‌خاطر این مسائل و نیز ارجاعات جنسی پیش از انتشار در آمریکا سانسور و ممنوع شد. باید به این نکته اشاره کرد که اولیس ابتدا فصل به فصل در ژورنال آمریکایی The Little Review منتشر شد، انتشار فصل‌ها در مارس ۱٩۱٨ شروع شد و در دسامبر ۱٩٢۰ پایان یافت. سپس انتشارات سیلویا بیچ در سال ۱٩٢٢ در پاریس همه‌ی فصل‌ها را در قالب کتاب منتشر کرد.

◀اولیس رمانی تجربی در سنت مدرنیسم است، یکی از شاهکارهای ادبیات جهان که خواندنش بسیار دشوار است. اولیس در تقلید از ادیسه‌ی هومر از پارودی (نقیضه) استفاده می‌کند. همچنین از طنز و هجو برای تمسخر فرهنگ، جنبش‌های ادبی، نویسندگان و سبک‌هایشان و ایده‌ها و دین و غیره بهره می‌برد. جویس در اولیس زاویه‌ی دید سوم شخص را برای نوشتن به‌کار گرفته است و از نمادگرایی، تلمیح، کهن‌الگوهای ادبی، پاستیش یا تقلیدنمایی، ارجاعات فراوان به فلسفه‌ی یونان و جریان سیال ذهن استفاده بسیاری کرده است. او همچنین کلمات زیادی را از زبان‌های مختلف، از جمله آلمانی، فرانسوی، روسی، اسپانیایی، لاتین، ایتالیایی وارد اولیس کرده است و از زبان پالوده، عامیانه، محلی و چرند و پرند (Gibberish) نیز استفاده می‌کند و کلماتی نیز خلق می‌کند[...]

◀جویس همچنین هر یک از فصل‌های کتاب را به سبکی خاص نوشته است. به‌عنوان مثال، فصل یازده مملو از نام‌آواها، تکرارها و واج‌آرایی‌هاست تا تقلیدی از موسیقی خلق شود[...]

◀در انتها، با در نظر گرفتن این جزئیات و ویژگی‌های زبانی و سبکی، نگارنده بر این نظر است که اولیس جیمز جویس ترجمه‌ناپذیر است و آن را باید در زبان اصلی‌اش خواند و حتی بهترین ترجمه‌، با بیشترین و دقیق‌ترین توضیحات و ارجاعات‌ هم احتمالاً نخواهند توانست بخش عمده‌ای از روح این شاهکار را به زبان فارسی منتقل کنند.
(منبع: تارنگار(وبلاگ)ِ پوئسیس)
@matikandastan