وبر: سیاست و جامعه

وبر: سياست و جامعه
شاید اگر ادعا شود که حضور اندیشه‌های وبر در فضای آکادمیک ایران دارای ماهیتی سیاسی بوده است چندان سخن به گزاف نرفته است. ماکس وبر درمقام یک اندیشمند اجتماعی علاوه بر مدل تحلیل سیاسی خود دارای نظریاتی در حوزة روش‌شناسی و تاریخ ادیان بوده است که غالباً این جنبه از دیدگاه‌های وی در مقایسه با مباحث جامعه‌شناسی سیاسی‌اش کمتر موضوع توجه قرار می‌گیرد. پاسخ این پرسش که چرا وبر در ایران ماهیتی سیاسی پیدا کرده است نیازمند بررسی‌های ریشه‌ای‌تر از یک مقاله و چند یادداشت است.چرا ردّ پای ماکس وبر در اغلب علوم امروز ایران به چشم می‌خورد؟ شاید در وهلة اول، باید حضور وبر در علوم مختلف را اثبات کرد و سپس کوشید تا برای چرایی آن، پاسخ یا پاسخ‌هایی را دست‌وپا کرد!
شاید تصور آن باشد که وبر را باید در علوم سیاسی جست. ولی منابعی که در آن، از وبر سخن رفته است، نشان می‌دهد که چنین نیست. در اینجا بعضی از این منابع به اختصار آورده شده است:
تأثیر وبر در جامعه‌شناسی سیاسی را می‌توان در ایران هم مشاهده کرد. براساس نظریة وبر برای سنجش مشروعیت سیاسی ایران سه نوع آرمان و معیار وجود دارد که در عالم واقع، ترکیبی از آنها به چشم می‌خورد و گاه یکی بر دیگری سلطه می‌یابد و آن دوی دیگر، فرعیت می‌یابند. سه نوع مشروعیت در ایران پس از انقلاب عبارت‌اند از: مشروعیت کاریزمایی طی سال‌های 1357 تا 1368 در ایران حاکم بود که از جمله ویژگی‌های آن محوریت امام خمینی(ره) در تصمیم‌گیری و رفع اختلاف‌ها، برآمدن از سنت و فراتر رفتن از آن و تبدیل‌شدن به سنت جدید، حاکمیت ولایت فقیه، پاسداری از مصلحت و... بود. مشروعیت سنتی با حاکمیت طی سال‌های 1368 تا 1376 وجود داشت که شاهد رواج تعبیر محافظه‌کارانه از اقتدار کاریزمایی، مداخلة بیشتر قانون در ادارۀ کشور، گرایش به سنت‌گرایی اسلامی و... در ایران بودیم. مشروعیت قانونی که در سال‌های 1376 به بعد وجود داشت، دارای ویژگی‌هایی از جمله ارائۀ تعابیر قانون‌گرایانه و دموکراتیک‌تر از نظریة سیاسی شیعی، برخورداری مردم از حق حاکمیت با تأکید بر بعد دموکراتیک قانون اساسی و... بود.
اقتدار و مشروعیت قانونی گرچه بر بقایای ناتوان اقتدار کاریزمایی و سنتی استوار شده، ولی هنوز با موانع زیادی مواجه است. در اینجا درستی یا نادرستی این نظریه دربارة جمهوری اسلامی ایران، مدّنظر نیست، بلکه مسئلة درخور توجه این است که بشیریه در توجیه و تحلیل حوادث پس از انقلاب اسلامی از نظریة ماکس وبر استفاده کرده است.
🎯کانال دانش سیاست👇👇👇
@policypaper