🔶نگرشی کوتاه برمفهوم دیپلماسی …دیپلماسی به عنوان ابزار حل و فصل اختلافات، ایجاد فضای مناسب جهت تعامل، جلوگیری از جنگ و توسعه روابط

🔶نگرشی کوتاه برمفهوم دیپلماسی


دیپلماسی به عنوان ابزار حل و فصل اختلافات، ایجاد فضای مناسب جهت تعامل، جلوگیری از جنگ و توسعه روابط صلح آمیز همواره مورد توجه و نیاز جوامع بشری بوده است. علی رغم تداوم کاربرد به عنوان یک ابزار ضروری برای ارتباط میان جوامع، دیپلماسی طی قرون مختلف متحول شده و اشکال مختلفی یافته است. یکی از عمده ترین تحولاتی که در این مقوله ایجاد گردیده، ظهور دیپلماسی چندجانبه است که ارتباط مستقیم با شکل گیری جامعه بین المللی دارد که اعضای آن –خواه از روی اختیار و خواه اجبار– مجبور به تعامل با یکدیگر شده اند.

🔹تعریف دیپلماسی

کلمه دیپلماسی به مفهوم کنونی خود، حدود دویست سال است که وارد زبان های اروپایی و غیر اروپایی شده است. ریشه لغوی دیپلماسی از کلمه یونانی دیپلوما گرفته شده که در اصل به معنی کاغذ لوله شده یا تاخورده و یا تصدیق و گواهینامه بوده است. البته دیپلماسی در زبان های اروپایی تا اواخر قرن هجدهم، به معنی علم مطالعه اسناد و مدارک بود، ولی از آن پس به مفهوم علم یا هنر تنظیم و مدیریت روابط بین المللی به کار گرفته شده است. امروزه، مفهوم قدیم دیپلماسی که علم بررسی مدارک و اسناد است، تحت الشعاع مفهوم جدید آن که تنظیم روابط بین المللی است، واقع شده به طوری که از این کلمه در زبان های رایج، فقط مفهوم دوم مورد نظر است.

دیپلماسی به اشکال مختلفی تعریف شده است که در آسان ترین شکل، به عنوان هنر ایجاد ارتباط میان کشورها تعبیر شده است. در تعریفی دقیق تر و از دیدگاه حقوقی، دیپلماسی را نحوه ایجاد ارتباط میان کشورها توسط نمایندگان رسمی آنها دانسته اند. همچنین دیپلماسی را هنر و نحوه انجام مذاکرات با دولت های خارجی برای کسب روابط سیاسی مورد توافق متقابل و همچنین مذاکره و ارتباط میان کشورها از طریق نمایندگان رسمی آنها تعریف کرده که گروهی ویژه از کارمندان دولت ها به عنوان دیپلمات با شرایط، حقوق و وظایف خاص در آن حضور دارند.

با کمی تسامح، شاید بتوان دیپلماسی را تعامل با جوامع دیگر برای تامین منافع، افزایش نفوذ و کاهش آسیب پذیری ها با کمترین هزینه تعریف کرد. در واقع، آنچه در بطن دیپلماسی نهفته است، تلاش برای جلوگیری از تخاصم و جنگ و گسترش همکاری است. به نظر گروهی از حقوقدانان، دیپلماسی دانش، روش و هنر تمشیت روابط خارجی و حل و فصل مسائل خارجی یک کشور از طریق مسالمت آمیز است. از این رو، دیپلماسی را گزینه غیر جنگ در روابط میان کشورها تلقی می کنند. اگرچه در بسیاری موارد جنگ را شکست دیپلماسی دانسته اند، اما دیپلماسی حتی با شروع جنگ و در حین جنگ نیز متوقف نمی شود و به ویژه دیپلماسی چندجانبه در زمان جنگ و مخاصمه همچنان در جریان است.

🔹توسعه حوزه و اشکال دیپلماسی

با پیچیده تر شدن شرایط بین المللی و ورود بازیگران غیردولتی به حوزه روابط بین الملل، دیپلماسی اشکال وتقسیم بندی های متنوعی یافته است. امروزه در کنار نمایندگان رسمی دولت ها که در چارچوب دیپلماسی رسمی اقدام به تعامل در سطح رسمی می نمایند، نمایندگان غیر رسمی دولت ها نیز در امر القای دیدگاه های دولت خود فعالیت می کنند. در میان نمایندگان رسمی دولت ها می توان به مسئولان دستگاههای اطلاعاتی اشاره کرد که گرچه کارمند رسمی دولت هستند اما در پوشش های غیر رسمی وارد تعامل با همتایان خود در قالب دیپلماسی پنهان می شوند.

از سوی دیگر، افرادی نیز به عنوان واسطه در بعد سیاسی به صورت کاملاً غیررسمی اهداف دیپلماسی را در چارچوب دیپلماسی مسیر دوم دنبال می نمایند. حتی ارتباطاتی که دیپلمات های رسمی در حوزه اقتصاد با افراد غیر حکومتی دارند و در آن از اهرم اقتصاد برای افزایش منافع و کاهش آسیب پذیری ها استفاده می کنند، از اشکال دیپلماسی می خوانند.

نوعی از دیپلماسی نیز در حوزه فرهنگ و با استفاده از سازوکارها و ابزارهای فرهنگی در راستای افزایش منافع، قدرت نفوذ و کاهش آسیب پذیری به عنوان دیپلماسی فرهنگی شناخته شده است. امروزه با افزایش نقش موثرتر مبانی مذهبی و ارزشی در روابط بین الملل، دیپلماسی ارزشی و مذهبی وظیفه ای جدی در صحنه بین المللی یافته که هدف نهایی آن مانند سایر اشکال دیپلماسی، افزایش منافع و نفوذ و کاهش آسیب پذیری ها با پرداخت کمترین هزینه و از طریق استفاده از ابزار بسیار توانمند ارزش ها و باورهای اعتقادی است.

با گسترش جهانی شدن و انقلاب ارتباطات، نقش دیپلماسی عمومی در جامعه بین الملل افزایش یافته است. به گونه ای که یک دستگاه دیپلماسی ناگزیر است از حوزه روابط سنتی میان دولت ها خارج شده و با افکار عمومی در حوزه های مختلف و با هدف افزایش منافع و نفوذ یک دولت و کاهش آسیب پذیری های آن ارتباط برقرار کند.

🔻برگرفته از کتاب “دیپلماسی چندجانبه” دکتر محمدجواد ظریف و دکتر سید محمد کاظم سجادپور
🔔 کانال علوم سیاسی🔔
⚊⚊⚊⚊⚊✿⋅✧⋅✿⚊⚊⚊⚊
@politickaraj @politickaraj
⚊⚊⚊⚊⚊✿⋅✧⋅✿⚊⚊⚊⚊