🖇 علی (ع) و دنیای سیاست (۱).. ✍محمدعلی هژبری (دکتری علوم سیاسی و مدرس دانشگاه)

🖇ِ علی(ع) و دنیای سیاست(۱)

✍محمدعلی هژبری(دکتری علوم سیاسی و مدرس دانشگاه)

شبهای قدر با امیرالمومنین علی(ع) گِره خورده است.از آن جهت که فَرق عدالت در این شب، شکافته شد.نمیشود شیعه بود و از فضیلت ایشان نگفت.شخصیتی که در تاریخ بی نظیر است.به تعبیر جرج جرداق مسیحی:ای روزگار، کاش می توانستی همه قدرت هایت را، و ای طبیعت، همه ی استعدادهایت را در خَلق یک انسان بزرگ،جمع می کردی و یک بار دیگر به جهان ما یک علی می دادی".
بنا به علایقی که به اندیشه سیاسی در اسلام دارم، میخواهم از ابُعاد سیاسی علی(ع) بنویسم.

علی(ع) امامی است که بیشترین پیوند را با سیاست دارد.وقتی از سیاست اسلامی صحبت میکنیم، علی به ذهن خطور میکند،چون تنها امامی است که علاوه بر امامت و ولایت، منصب حکومت را هم به مدت ۵ سال بدست گرفته است.به اعتقاد شیعیان، امامِ معصوم،جانشینِ پیامبر و برگزیده خداست.حتی اگر خلیفه مسلمین نشود، امام و پیشواست و ولایت تکوینی دارد حتی اگر به حکومت نرسد. امام مشروعیتش از ناحیه خداوند است و مسلمان باید مطیع حکم الهی باشد.لذا مقبولیت او نیز الهی است‌ و نیازی به مقبولیت مردمی ندارد.
علی با سیاست پیوند خورده است، چون نقطه عطفِ سیاست و شروع اندیشه سیاسی در اسلام،در زمان او، از محل سقیفه و مساله جانشینی پیامبر شروع شد[خلافت، یعنی جانشینی پیامبر در حراست دین و سیاست دنیا]
موضوعِ جانشینی پیامبر که امری الهی بود و به طُرُق مختلف، توسط پیامبر به گوش مومنین رسیده بود(مانند حادثه غدیر) به شش نفر از اصحاب واگذار شد(شورای شش نفره انتخاب خلیفه اول) و رسولی که ۲۳ سال، زحمتِ هدایتِ قومی را برعهده گرفته بود که از کمترین شاخصهای فرهنگی،اقتصادی و فکری محروم بودند ولی با هدایت رسول گرامی اسلام، به بهترین شرایط فکری و اعتقادی دست یافته و متمدن شدند، در کمالِ ناباوری و ناسپاسی، در غُربت و توسط چند نفر از اعضای خانواده دفن و کفن شدند.
شورای شش نفره، شاخصِ کهولت(شیخوخیت)و سِن را در انتخاب ولی، مهم دانستند و خلیفه اول(یار غار پیامبر) را به امامت امت برگزیدند.همراهی پیامبر در غار ثور را فضیلت دانستند.اما گفته نشد، فرار از مکه،همراه با ترس و دلهره (اِذ یَقُولُ لِصاحِبِه لا تَحزَن اِنَّ اللهَ مَعنا)با پیامبر گرامی فضیلت دارد یا خوابیدن در بستری که چهل شمشیر برهنه برای کشتن آن از غلاف بیرون آمده است؟و اگر ایمان مطرح است، علی که اولین نفر بود،ایمان اورده بود.اگر نظرِ پیامبر، مهم بود، مگر به دفعات علی را معرفی نکرده بود و مگر شما به دفعات با علی بیعت نکرده بودین؟
با این اوصاف، روشِ اهلِ حِلُّ و عَقد(انتخاب توسط سرشناسان)، شیوه ی انتخابِ خلیفه ی اول شد.
طبقِ نظریه خلافتِ اهل سنت، نَصّی در مورد تعیین خلیفه وجود ندارد و پیامبر امر خلافت و شیوه تعیین جانشین را به صحابه و مردم همان زمان واگذار کرده است.لذا موضوع مرجعیت صحابه در انتخاب خلفا و سایر موارد بوجود آمد. موضوعی که تبعات زیادی داشته و بحرانها و مسائلش تا زمان حاضر کشیده شده است.مرجعیت و عمل صحابه، شیوه استیلا و زور را برای انتخاب خلیفه دوم و شیوه انتصاب یا استخلاف(نصب خلیفه سوم توسط خلیفه دوم) را بوجود اورد.نظریه استیلا یعنی اینکه هرکس با زور و نیزه، سامانِ سیاسی مردم را بدست آورد، خلیفه و جانشین پیامبر است.اینجاست که ریشه و بنیان حادثه عاشورا گذاشته میشود. اینجاست که ریشه ی جنگ صفین و جنگ معاویه و امیرالمومنین گذاشته میشود و اینجاست که منشا حمله به کشورهای مسلمان و تلاش برای تاسیس خلافت اسلامی از سوی داعش و سلفی ها با تئوری غلبه و زور دیده میشود.هر چند در نظریه زور،پارادوکسی عجیب وجود دارد و آن اینکه،شخصی که علیهِ حاکم قیام کرده،اگر به پیروزی دست یابد و حاکم قبلی را دستگیر یا به قتل برساند، خلیفه مسلمین است.اما اگر بر علیه خلیفه قیام کند، اما شکست بخورد، از اسلام خارج شده است و مَهدورُالدَّم است.لذا قیام امام حسین(ع) را خروج از اسلام می نامد[جبرگرایی هم وجود دارد]
ایمان،اعتقاد و علم به قران و سنت، معیار فضیلتِ صحابه نبود،بلکه دیدار و هم عصر بودن با پیامبر کافی بود.
اما چهارمین شیوه خلافت را مردم بنیان می نهند و آن، روشِ مردمسالاری است.مردم به خانه علی(ع) هجوم میاورند و به تعبیر ایشان، حجت را بر ایشان تمام میکنند." اگر حضور حاضران نبود و حجّت با وجود یاوران تمام نمیشد،اگر نبود پیمانى كه خداوند از عالمان گرفته كه بر شکمبارگی ستمگران و گرسنگى مظلومان،بى قرار باشند،هر آینه،افسارِ حكومت را بر پشتش رها مى كردم...دنیاىِ شما نزد من، از آبِ بینى بُز ماده اى بى ارزش تر است."
در نگاه علی کُلِّ دستگاه خلافت، به اندازه آب بینیِ بُز، اعتبار ندارد.اما مسئولیت سنگین است.حضرت میفرمایند:"اموالی که از بیت المال برده اند پس میگیرم، حتی اگر مهریه زنان خود کرده باشند یا با آن، کنیز خریده باشند."
ادامه دارد...
👇👇
@mohamadalihozhabri