🔻امر به معروف و نهی از منکر؛ آموزه‌ای که استحاله شد! 🔻.. ✍🏻اسماعیل احمدپور

🔻امر به معروف و نهی از منکر؛ آموزه‌ای که استحاله شد!🔻

✍🏻اسماعیل احمدپور

پیرامون این موضوع سخن و واکنش فراوان است. بر همین اساس چند نکته بر اساس مشاهدات و شنیده های شخصی به ذهنم رسید که در مطلب زیر به آن اشاره می کنم:

۱- درست است که امر به معروف و نهی از منکر یکی از آموزه های مهم و توصیه های اکید دینی در اسلام است، اما بر خلاف تصور همگان این توصیه منحصر به اسلام نبوده و در کتب مقدس تورات و انجیل نیز به آن اشاره شده است(سوره اعراف آیه ۱۵۷).

۲- در کشورهای توسعه یافته غربی، امر به معروف و نهی از منکر‌ ، یکی از اصول‌ مترقی مدنی به حساب می آید و همگان به اجرای آن مبادرت ورزیده و همواره برنامه های آموزشی و تبلیغی برای فراگیری و اجرای این امر اجتماعی در دستور کار متولیان امور فرهنگی و اجتماعی قرار می گیرد. اما سه فرق اساسی بین روش آنها و آنچه امروزه در ایران اجرا می شود بیش از همه جلب توجه می نماید:

۲-الف- امر اجتماعی/ امر شخصی: اول و مهمتر اینکه در کشورهای غربی امر به معروف و نهی از منکر بعنوان یک کنش اجتماعی، امور اجتماعی را در بر می گیرد. یعنی اگر شخصی سعی در تخریب اموال عمومی، آلوده کردن محیط، تخطی از قوانین و گران فروشی و امثالهم داشته باشد از طرف سایر شهروندان مورد تذکر قرار می گیرد. در ایران(حد اقل در سالهای اخیر) اکثرا بعد اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر نادیده گرفته شده و به جای آن ابعاد شخصی زیست شهروندی مورد توجه قرار می گیرد. یعنی اگر خانمی با حجاب نامناسب(از منظر آمر به معروف) در حال هدر دادن آب یا آلوده کردن محیط باشد، این حجابش است که مورد تذکر قرار می گیرد و نه فعلی که مرتکب می شود.

۲- ب- مرجع تشخیص منکر و معروف: در غرب منبع و مرجع تشخیص و تعریف منکر و معروف، “قانون” است. مثلا ریختن زباله در خیابان خلاف قانون است و اگر شهروندی این اتفاق را مشاهده کند ممکن است تذکر دهد. در حالی که در کشور ما قانون و حتی آموزه های دینی و شرعی نیز ‌مبنا نیستند، بلکه این برداشت شخص آمر و ناهی از آموزه های دینی است که منبع تشخیص منکر و معروف شده است. بعنوان مثال ممکن است حجاب یک زن از نظر یک شخص بلا مشکل باشد ولی شخص دیگری آن را نامناسب بداند و تذکر دهد.

۳-ج- روش ارشاد: در غرب امر ‌به معروف در بیشتر موارد به شیوه زبانی و به دور از‌ پرخاش گری و توهین است و بیشتر به تبعات قانونی فعلی که شخص انجام می دهد می‌پردازد و اگر افاقه نکرد در گام بعد تماس با پلیس یا نهاد های اجتماعی مربوطه‌ برقرار می گردد و‌ باقی امور به آنها سپرده می‌شود. در موارد بسیاری شخص‌ مستقیما به موضوع ورود نکرده و نهاد های مربوطه را مطلع نموده و و رسیدگی را بعهده آنان می گذارد. از طرفی هر‌گونه درگیری و پرخاش و توهین جرم تلقی شده و برای شخص خاطی مجازات مشخصی در نظر گرفته می شود؛ حتی اگر در موضوع مورد تذکر حق با آن شخص باشد. در ایران بیشتر ارشادها با ادبیات نامناسب و پرخاشگری و‌ اعمال زور و صورت گرفته و ظاهراً همیشه حق با شخص ناهی است. ولو اینکه اشتباه کرده باشد و تنبیه و مجازات بازدارنده برای وی در نظر گرفته نمی شود. این مورد باعث شده که ‌امر به معروف که یک کنش اجتماعی اصلاح گر و مترقی است در ایران به کج راهه رفته و از منظور اصلی خود فرسنگ‌ها دور گشته تا حدی که بعضاً مخرب و منفور به نظر رسد.

۳- به نظر می رسد در ایران سهم اعظم مخاطبین امر به معروف و نهی از منکر بانوان محترم باشند و اکثر موارد نیز مربوط به مسئله حجاب می‌شود. گویا فراموش کرده‌ایم در زیست اجتماعی زنان و مردان هم‌پای هم جامعه را می‌سازند و در اجتماع مسائل مهم دیگری غیر از حجاب و پوشش نیز وجود دارد.

۴- در شرع اسلام و بر پایه احادیث و روایات امر به معروف و نهی از منکر مراتبی دارد (قلبی، زبانی و عملی) و‌ شخص آمر نیز باید ویژگی هایی داشته باشد که گویا از یاد رفته است. امام صادق (ع) می فرمایند: ”آنان را به آنچه خدا به آن فرمان داده، فرمان بده و از آنچه باز داشته، باز بدار. اگر اطاعت کردند آنها را هدایت کرده ای و اگر نا فرمانی کرده اند به وظیفه خود عمل کرده ای” (عوامل اللئالی،جلد۳،ص۱۹۱).

۵- در شرایط کنونی لزوم و وجوب تبیین موارد و مصداق های امر به معروف و نهی از منکر، جایگزینی نگاه اجتماعی و قانونی به جای نگاه سنتی و صرف فقهی ، آموزش و آگاه سازی گسترده، وضع قوانین مناسب با شرایط جامعه مدرن و ... می تواند به احیای این فریضه مهم کمک شایانی نماید.

🔸پ.ن: موارد گفته شده قطعیت ندارد و‌ بارها شاهد موارد جنجالی در غرب نیز بوده ایم و از طرفی دیده شده در ایران بسیاری از آمرین به معروف و ناهیان منکر با زبان و برخوردی مناسب و به شیوه ای صحیح اقدام نموده اند. ولی کلیت ماجرا چنین به نظر می رسد که گفته شد.



تاریخ انتشار: 26 بهمن 1397

🔰منبع: زیر سقف آسمان

@religionandsociety