مرجع محتوای تخصصی مطالعات اجتماعی دین: نشستها، همایش ها، پایان نامه ها، معرفی کتاب، مقالات، پژوهشها و یادداشت‌های تحلیلی. اطلاع رسانی، تبادل و دریافت مطلب: مریم محمدی اکمل @maryam_mohamadiakmal


🔶رسول جعفریان: حادثه کربلا از همان روزهای اول به دقت روایت شده است

خانه اندیشمندان علوم انسانی/ ۲۵ شهریور ۹۷. دکتر در سخنان خود با عنوان «نگاهی به اسناد راوی حادثه کربلا»، با اشاره به انگیزه قوی تاریخ نویسی در صدر اسلام گفت: روایت‌های دقیقی از ابتدای نهضت عاشورا وجود دارد که ممکن است برخی دارای جهت‌گیری باشد، اما حقایق زیادی را می‌توان از آنها برداشت کرد. استاد تاریخ دانشگاه تهران، در شب دوم از سلسله نشست‌های «عاشورا و امروز ما» که شامگاه گذشته که به همت بنیاد احسان توحید، خانه اندیشمندان علوم انسانی و انجمن اندیشه و قلم برگزار شد، گفت: مسلمانان از اواخر قرن اول هجری می‌آموزند کتابچه‌هایی تحت عنوان «جزء» که شامل احادیث می‌شود تهیه کنند. در قرن دوم این کتابچه‌ها بزرگ‌تر شدند و علاوه بر احادیث، رویدادهای تاریخی نیز به همین طریق جمع‌آوری می‌شدند. وی ادامه داد: اسکلت تاریخ صدر اسلام که در قالب همین کتابچه‌ها گذاشته شده است، توسط تابعین دوم و سوم بنا شد. هر یک از این افراد تاریخ را بر اساس تعلقات فرهنگی و جغرافیایی خود روایتی کرده‌اند. زمانی که شما کتابی از ابن اسحاق که در سال ۱۵۰ قمری تهیه و تنظیم شده است می‌خوانید، هر بخش از آن با سبک متفاوتی نگارش شده ا ...
  • گزارش تخلف

📗 «تراژدی جهان اسلام» 📗. عزاداری شیعیان ایران به روایت سفرنامه‌نویسان، مستشرقان و ایران‌شناسان

دوره سه‌جلدی. محسن حسام مظاهری …. ج۱: گزارشها و توصیفات از صفویه تا مشروطه. ج۲: گزارش‌ها و توصیفات: از مشروطه تا امروز. ج۳: بررسی‌ها و تحلیل‌ها. ‍ (اینترنتی با تخفیف در سایت چهارسوق.
  • گزارش تخلف

🔶 افول دین‌داری در برابر افزایش سکولاریسم.. ✍️ فیل زاکرمن. برگردان: محمد جواد معموری

🔅 موج فزاینده مطالعات اخیر که به پایش وضعیت کشورهای سراسر جهان می‌پردازند، همگی به این نتیجه می‌رسند که دین‌داری در حال افول و خاموشی است. تمام جهان، از اسکاندیناوی تا آمریکای جنوبی، و از ونکوور تا سئول، موج بی‌سابقه‌ای از سکولاریزم را تجربه می‌کند. در واقع، آن گونه که گزارش اخیر نشنال جئوگرافیک تأیید می‌کند، جدیدترین دین جهان، «بی‌دینی» است …🔅 تعداد خداناباوران و تجاهل‌گران (ندانم گرایان) برای اولین بار در تاریخ نروژ، از تعداد مؤمنان بیشتر شده است. تعداد این افراد در تاریخ بریتانیا نیز برای اولین بار از تعداد مؤمنان و خداباوران پیشی گرفته است. همچنین حضور و مشارکت در کلیسا در پایین‌ترین میزان خود قرار دارد و کمتر از ۲٪ از زنان و مردان بریتانیایی، هر یک‌شنبه به کلیسا می‌روند. نظرسنجی اخیر نشان می‌دهد که ۰٪ از ایسلندی‌ها اعتقاد دارند خداوند زمین را خلق کرده است؛ بله به طور کامل صفر درصد. این در حالی است که ۲۰ سال قبل، ۹۰٪ ایسلندی‌ها ادعا می‌کردند دین‌دار هستند و اکنون کمتر از ۵۰٪ خود را دین‌دار می‌دانند. نزدیک به ۷۰٪ هلندی‌ها، به هیچ دینی پای‌بند نیستند، و پیش‌بینی می‌شود که نزدیک به ۷ ...
  • گزارش تخلف

🔶فراموش شدن پیام عاشورا در همهمه هیأت‌های مذهبی.. ✍️محمد باقر تاج الدین

از جمله پیام‌های مهم، درس آموز و تاریخی مکتب عاشورای امام حسین (ع) که در تمامی دوران‌های تاریخی معنا دار و عبرت آموز و بلکه مورد نیاز است همانا پیام مبارزه با بی عدالتی و نابرابری در جامعه است. افسوس و هزار افسوس که این پیام مهم اکنون به دست فراموشی و نسیان سپرده شد و به جای این که صدای عدالت خواهی و ظلم ستیزی بیشتر از همه بلند و رسا باشد با تأسف فراوان می‌بینیم و می‌شنویم که صدای طبل و سنج و موزیک از همه بلندتر است!!! و این دقیقا نشان از انحطاط جامعه در ابعاد گوناگون آن دارد. دوست دانشمندم جناب دکتر محدثی در نوشته‌ای با عنوان «تراژدی حسین (ع)، کمدی عزاداری» به خوبی اشاره داشتند که وقتی جامعه‌ای منحط می‌شود این چنین به «عزاداری‌های کارناوالی» روی می‌آورد و پیام اصلی قیام عاشورا را این چنین به ابتذال می‌کشد. من هم معتقدم که عزاداری‌ها در ایران کاملا «کارناوالی» شده‌اند و هر سال بر شدت این قضیه هم افزوده می‌شود، آن هم جهت دار و با برنامه!!!. هیأت‌های مذهبی در راستای کارناوالی شدن عزاداری‌ها در ایران آن چنان همهمه و سر و صدایی برپا کرده‌اند که دیگر هیچ جایی برای طرح پیام اصلی قیام عاشورا ...
  • گزارش تخلف

🔶تراژدی حسین (ع)، کمدی عزاداری.. ✍️حسن محدثی گیلوایی

🔻این کلمات را بوالهوسانه ننوشته‌ام بل‌که در معنای تخصصی به‌کار می‌برم. شاید به زودی سخن‌رانی‌ای با همین عنوان برگزار کنم و شاید با همین عنوان کتابی بنویسم. بیش از یک دهه است که نظریه‌ی کارناوالی شدن عزاداری عاشورا را در ایران مطرح کرده‌ایم. در آغاز دو جامعه‌شناس دین و دو هم‌کار ارج‌مند (دکتر سارا شریعتی و دکتر شجاعی‌زند) با این نظریه در باب تحول عزاداری در ایران مخالفت کردند. بعدها دوست و هم‌کار عزیز من دکتر جبار رحمانی با این نظریه مخالفت کرد. ولی در تمام این سال‌ها هر چه بیش‌تر مشاهده کرده و خوانده‌ام، بیش‌تر در باب صحت آن اطمینان یافته‌ام.. 🔻داستان حسین بن علی، تراژدی‌ای تحقق یافته در تاریخ است. حسین قربانی جامعه‌ای منحط است؛ جامعه‌ای که در طی چند دهه پس از وفات پیامبر توسط جانشینان‌اش به انحطاط کشیده شده است. حسین انسان والایی است که در جامعه‌ای منحط ناچار است بین خیر و شر انتخاب کند. ...
  • گزارش تخلف

🔶حسین در قتلگاه تاریخ.. ✍️ یادداشتی متفاوت از: احمد زیدآبادی

تا آنجا که من در تاریخ جهان سیر کرده‌ام و در احوال شخصیت‌های تاریخ‌ساز اندیشیده‌ام؛ گمان ندارم که انسانی به بزرگی و عظمت و شکوه حسین بر روی این کرۀ خاکی گام نهاده باشد. اگر به حسین و حرکت او در کربلا، ورای تعصبات و خرافات و تحریفات پیرامون آن، به دقت بنگریم؛ تصدیق می‌کنیم که هیچ آدمیزاد دیگری در تاریخ، مجبور به چنین انتخاب هولناکی بین دو راهی عزت و ذلت نشده و هیچ بنی‌بشری هم به استواری و استحکام و تزلزل‌ناپذیری و خلوص حسین، عزت خویش را به بهای قتل‌عام فجیع یاران و مردان خانواده‌اش و اسارت جانفرسای زنان خاندانش، انتخاب نکرده است. این حقیقت را کسانی به درستی فهم می‌کنند که خود در راه آرمانی، یا حفظ عزتی هزینه‌ای را به جان خریده باشند. هزینه‌ای که حسین برای حفظ عزت و سربلندی خود پرداخت، حتی تصورش نیز بند دل آدمی را پاره می‌کند و او را به وحشت می‌اندازد. هر کاری در مقابل کار او اندک و حقیر می‌نماید و هر فداکاری نسبت به عظمت جانفشانی او رنگ می‌بازد. از همین روست که خون حسین، مسیر تاریخ این بخش از جغرافیا را تغییر داده و مفهوم حیات و زندگی را برای همیشه دگرگون کرده است. من از زمانی که حسین ر ...
  • گزارش تخلف

🔶عزاداری متفاوت سالار شهیدان، در «عاشورا و امروز ما».. سلسله نشست‌های «عاشورا و امروز ما»

◀️با همکاری انجمن اندیشه و قلم، خانه اندیشمندان علوم انسانی و بنیاد اندیشه و احسان توحید …این نشست‌ها از شب ششم تا شب سیزدهم محرم، مصادف با ۲۴ تا ۳۰ شهریور ماه ۹۷، از ساعت ۲۰ با سخنرانی صاحب‌نظران حوزه اندیشه دینی در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی واقع در خیابان استاد نجات اللهی (ویلا)، نبش ورشو برقرار است …حجت الله جودکی، سید محمدرضا بهشتی، رسول جعفریان، ناصر مهدوی، مهدی مهریزی، محمد سروش محلاتی، فهیمه فرهمندپور، سید جواد ورعی، غلامرضا ظریفیان، محمدعلی مهدوی راد، رحیم نوبهار، مرتضی جوادی آملی، ناصر نقویان و زهرا شجاعی سخنرانان این نشست‌ها هستند …. ✅در این مراسم علاوه بر مداحی اهل بیت، سخنرانان ذیل به تبیین ابعاد قیام حسینی می‌پردازند:. ⏰شنبه ۲۴شهریور مقتل شناسی واقعه کربلا (حجت الله جودکی) / عاشورا و دوراهی مسئولیت فردی و اجتماعی (سید محمدرضا بهشتی (. ⏰یکشنبه ۲۵شهریور نگاهی مجدد به منابع عاشورا (رسول جعفریان) /امام حسین و حق و تکلیف (ناصر مهدوی). ⏰دوشنبه ۲۶شهریور جاهلیت وفساد، دو بستر حادثه عاشورا (مهدی مهریزی (/ تکلیف‌گرایی و نتیجه‌گرایی در نهضت حسینی (محمد سروش محلاتی). ⏰سه ...
  • گزارش تخلف

🔸در آغاز فصل برگ ریز و کاش‌ها و کاش‌ها و کاش‌ها. این نوشته برسد به دست کاسه‌های داغ‌تر از آش‌ها!!

[یادداشت ارسالی به دین و جامعه]. ✍️افسانه فهیمی …بسیاری از ما در میان قوم و خویش و دوست، افراد متخصص در رشته خویش را می‌شناسیم که به واسطه پوشیدن شلوار جین و مانتو و بعضا عدم توان در پاسخ به سوالات فقهی (مانند چگونگی نحوه ذبح شرعی روباه و رعایت نکردن تلفظ صاد و ظا وعین در قرائت قرآن کریم) در گزینش دانشگاه‌ها و قوه قضاییه و صدا و سیما و هیئت علمی و … رد شدند و علیرغم داشتن شایستگی و تخصص از ورود به مشاغل مهم محروم شدند. تعداد جوانهای متخصص و آگاه و هوشمند قلع و قمع شده زیر تیغ گزینش‌های ایدئولوژیک و اغلب سلیقه‌ای در ایران کم نیستند. کاش گزینش چی‌ها سری به قلب مجروح خانم‌های تحصیل کرده و شیک پوش و مردان بدون ریش رد شده گزینش‌ها بزنند و توضیح دهند که کدام حکم فقهی اجازه به باد دادن توان علمی و نخبه‌های بدون ریش و مانتویی را داده است؟! و کاش گزینش چی‌های دهه شصت و هفتاد. می‌دانستند چقدر نظام گزینشی ایدئولوژیک آنها استاد و مدیر در باطن بی اعتنا و در ظاهر حزب اللهی نما تحویل ادارات و دانشگاه‌های کشور داده‌اند. در عصر کاش هاو کاش‌ها و کاش‌های ایران، کاش گزینش چی‌ها می‌دانستند جای تمام متخصصین ...
  • گزارش تخلف

🔶غیبت یک شخصیت و حضور یک میراث.. ✍️ سوسن شریعتی.. ✅چهل سال است که جای امام موسی صدر خالی است

او حضور غنیمتی بود برای خاورمیانۀ زخمی و داغدار که طی این چهل سال بدل شده است به تئاتر اصلی بازی قدرت‌های جهانی، نزاع‌های قومی و انواع و اقسام گرایشات مذهبی و رویارویی با این سؤال مکرر که علت‌العلل این دچار‌شدگی آیا دین است؟ توسعۀ ناموزون و توزیع نابرابر منابع سرمایه است (در نتیجه فقر) و یا حضور غریبه‌ها …؟. ✅بدیهی است که انسان سرکوب شده‌، خود می‌تواند بدل به قدرتی خطرناک برای نظم اجتماعی گردد و پیداکردن جایگاه اجتماعی تنها پادزهر این خطر است. برای پیشبرد این هدف، گفت‌وگوی انتقادی با نیروهای اجتماعی رقیب، کسب ابزارهای قانونی، نهادسازی، شکل‌دادن به افکار عمومی، اعتصاب غذا و در صورت لزوم توسل به قوای نظامی از جمله تاکتیک‌های اتخاد شدۀ امام موسی صدر برای دستیابی به حیثیت اجتماعی شیعیان بود.. ✅امام موسی صدر معتقد بود و به کرات تذکر می‌داد که شیعیان با بایکوت اکثریت و بی‌توجه به نظم و نظام عمومی موجود نمی‌توانند رستگاری و موفقیت خود را محقق کنند و احساس تعلق به یک کل، ضرورتی است اجتناب‌ناپذیر. دعوت به مشارکت در انتخابات، دفاع از لبنان در برابر تهاجم بیگانه، احترام به قانون، ایجاد همبستگی می ...
  • گزارش تخلف

🔶روحانیت و خطر سقوط به مرز لمپنیسم …✍️سعید معدنی

در دهه ۵۰ که دانش آموز بودیم الگوی مارا امام خمینی، طالقانی و مراجع تقلید آن زمان معرفی میکردند. آن زمان در رویای زیستن خوب و حرکت بسوی روشنایی و رستگاری بودیم. بخصوص درخانواده‌های مذهبی که با قرآن و مفاتیح و نهج البلاغه بزرگ می‌شدیم. اما چهار دهه بعد به اینجا رسیده‌ایم که بخشی از روحانیت به ورطه‌ای دچار شده‌اند که همدیگر را به دروغ گویی و قتل و به تمسخر «۱۴۰۰ با گونی» یاد می‌کند. قرار بود روحانیت در این انقلاب، معنویت، عزت و احترام را برای ما به ارمغان بیاورد؛ اما این توییت رو ببینید و با فاصله به آن نگاه کرده، و کمی بیاندیشید؛. --یک روحانی (حجت الاسلام رسایی) توییت میکند؛. --یک روحانی دیگر (حجت الاسلام روحانی رییس جمهور) را به دورویی متهم میکند …--یاد آور تابلویی می‌شود حاوی شعار «…استخر فرح در انتظارت»، که بر دوش یک حجت الاسلام دیگری با عمامه‌ای سفید در مراسمی در قم حمل می‌شود …--برخی این نوشته را دلیل مرگ مشکوک آیت الله هاشمی رفسنجانی (یک روحانی دیگر) فرض می‌کنند. برخی دیگر آنرا یک نوع شوخی در یک مراسم جدی می‌دانند!. --رسایی در نهایت در توییت اش به جمله یک حجت الاسلام دیگر با عمامه ...
  • گزارش تخلف

🔶بسته پیشنهادی از تازه‌ترین آثار منتشرشده در حوزه‌ی عاشورا. (منتشرشده در سال‌های ۹۶ و ۹۷) 🔶

✍️محسن حسام مظاهری. طبق سنت هرسال، در آستانه‌ی ماه محرم، فهرستی از تازه‌ترین کتاب‌هایی که با موضوع امام‌حسین و عاشورا به زبان فارسی منتشر شده و با رصد مستمری که در آثار این حوزه دارم، دیده‌ام و به‌نظرم برتر بوده‌اند را معرفی می‌کنم..۱. [مقتل]. 📗 «ترجمه‌ی وقعة الطف». محمدهادی یوسفی غروی. محمدصادق روحانی. کتاب طه. مقتل الحسین ابومخنف یکی از نامدارترین و معتبرترین منابع اولیه‌ی تاریخ عاشوراست که متاسفانه اصل آن در گذر زمان از دست رفته است و تنها به نقل قول‌های طبری از آن دسترسی داریم. برخی محققان کوشیده‌اند با گردآوری همین برش‌های نقل قول، آن مقتل را بازسازی کنند. ...
  • گزارش تخلف

📁پرونده: قاضی محمدسعید العشماوی

✔️ قاضی محمد سعید العشماوی، روشنفکری مصری است که می‌کوشد تا رویکردی امروزی از متون دینی را ارائه کند. او به موضوعات چالش برانگیزی همچون جهاد و حجاب وارد شده و تفاسیر متفاوتی را عرضه کرده است. وی از منتقدان اصلی برداشتهای سیاسی و حقوقی از متون دینی است. معتقد است که متون دینی، می‌باید اخلاق و معنویت را برای انسان به ارمغان آورند و هرگونه رویکرد سیاسی، سبب انحراف از روح کلام وحی است. او در عبارتی کلیدی عنوان می‌کند که. «خداوند می‌خواست که اسلام دین باشد، اما آدمها از آن سیاست ساختند». وی با همین مبنا است که میان «فقه» و «شریعت» نیز تمایز می‌نهد. در این پرونده به پاره‌ای از آراء این نواندیش مصری اشاره شده است …📎 قاضی عشماوی؛ تمام قامت علیه اسلام سیاسی. ✍🏻سیدهادی طباطبایی. ...
  • گزارش تخلف

🔶حنیف دیوانه!.. ✍️محمدرضا پویافر

کتاب «حاجی خودتی» پس از «مشرکی در خانوده پیامبر»، دومین اثر حسن محدثی است که از یک اثر کلاسیک علمی فاصله گرفته و تلاش می‌کند تا با وفاداری به رسالت خود به عنوان جامعه شناس، دایره بزرگ‌تری از مردم را مخاطب قرار دهد. در مورد «حاجی خودتی» در همین مدت اندک که از انتشار آن گذشته، بحث‌هایی شده و از این پس هم بیش از این خواهد شد. اما آنچه می‌خواهم در اینجا بگویم، نه در مورد خود اثر و نه در مورد چارچوب تحلیلی جامعه شناختی آن، بلکه بیشتر در مورد نویسنده این اثر است. صرفنظر از اختلاف نظرهایم در مورد برخی برداشت‌ها و تفسیرهای او از دین و واقعیت اجتماعی آن، حسن محدثی را باید به واقع نمونه یک انسان دانشگاهی به معنای حقیقی آن دانست. حسن محدثی حداقل بر اساس آنچه به ویژه در این مدت اخیر ارتباط نزدیک‌تر با او دریافته‌ام، فقط یک جامعه شناس نیست. شاید اصلا مشکل او هم همین است که خیلی‌ها با او مشکل دارند؛ مشکل جستجوگری مداوم در مسیر حقیقت. این را همان زمانی که با بزرگواری و فروتنی نگارش مقدمه کتاب در دست انتشار مرا (سفر به تنهایی، روایت مردم نگارانه از تجربه دینی اعتکاف- در دست چاپ) پذیرفت و به جای مقدمه ...
  • گزارش تخلف