مرجع محتوای تخصصی مطالعات اجتماعی دین: نشستها، همایش ها، پایان نامه ها، معرفی کتاب، مقالات، پژوهشها و یادداشتهای تحلیلی. اطلاع رسانی، تبادل و دریافت مطلب: مریم محمدی اکمل @maryam_mohamadiakmal
🔻پاسخ به پرسشها و ابهامات دربارهی یادداشت «مکانیسم تولید و تغییر فتوا» 🔻 …✍محسن حسام مظاهری …انتشار یادداشت «مکانیسم تولید و تغی
🔻پاسخ به پرسشها و ابهامات دربارهی یادداشت «مکانیسم تولید و تغییر فتوا»🔻
✍محسن حسام مظاهری
انتشار یادداشت «مکانیسم تولید و تغییر فتوا»، با واکنشهای فراوانی روبهرو شد. از دیروز تا الان، دوستان و مخاطبان بسیاری با ارسال پیامهای خصوصی به اظهارنظر دربارهی یاداشت و طرح پرسشها و ابهاماتی پرداختهاند. این میان چند ابهام و پرسش پربسامدتر بود که لازم دیدم یکجا به آنها پاسخ دهم:
🔹اول
برخی مدعی شدند تصویری که از دو فتوا آورده بودم، جعلی است و اساساً فتوای ایشان تغییری نکرده بوده است.
پاسخ: این ادعای غلطی است. چراکه در کش گوگل تا همین چند ساعت پیش هنوز تصویر فتوای قبلی قابل دستیابی بود. زمان تغییر هم 4 مارس 2019 نوشته شده است؛ یعنی همین دیروز:
http://yon.ir/vRJjY
🔸دوم
برخی گفتهاند این فتوا با آنچه در رسالهی عملیهی آیتالله مکارم شیرازی آمده است، مغایرت دارد. زیرا در رسالهی ایشان آمده است:
«مسأله 1270- كسى كه ايستاده نماز مىخواند نمىتواند به كسى كه نشسته يا خوابيده نماز مىخواند اقتدا كند و كسى كه نشسته نماز مىخواند نمىتواند به كسى كه خوابيده نماز مىخواند اقتدا كند.»
پاسخ: اولاً موضوع این فتوا با استفتای مورد بحث متفاوت است و بهتبع حکم هم یکسان نیست. آنچه در این فتوا آمده، عدم جواز اقتدا به امام نشسته است. حالآنکه در استفتای سایت، موضوع امام نشسته یا خوابیده نیست؛ امامی است که به جهت معذوریت روی میز سجده میگذارد. پس این دو فتوا ارتباطی به هم ندارند.
ثانیاً حتی در فرض یکسانبودن دو موضوع، باز احتمال تغییر فتوای ایشان پس از انتشار رساله به قوت خود باقیست. زیرا اساساً یکی از کاربستهای اصلی پایگاههای اینترنتی برای دفاتر مراجع و مقلدانشان، همین امکان بهروزرسانی و اطلاعرسانی/یابی از تغییرات فتاوا است. بنابراین حتی در فرض مغایرت بین یک فتوا در متن چاپی و فتوای مشابه که در سایت رسمی یک مرجع آمده، منطقاً اصل بر صحت فتوای مندرج در سایت است و فتوای چاپیِ مغایر را باید منسوخ دانست.
🔹سوم
برخی گفتهاند اساساً این موضوع یعنی اقتدا به امامی که برای سجده معذوریت دارد، به اجماع همهی فقها مردود است و امکان ندارد آقای مکارم چنین فتوایی صادر کرده باشد.
پاسخ: اولاً بحث تخصصی فقهی بیرون از صلاحیت و دانش من است. موضوع یادداشت من هم فقه نیست؛ حاشیهی فقه است. ثانیاً به گواه دوستان مطلع، این موضوع اجماعی نیست و لااقل دو فقیه حاضر یعنی آقایان شبیری زنجانی و صانعی اقتدا با کیفیت مذکور را بلامانع میدانند. ثالثاً وقتی تصویر فتوای آقای مکارم موجود است، دیگر این قبیل انقلتها حکم اجتهاد در برابر نص را دارد.
🔸چهارم
برخی اصل تغییر فتوا را پذیرفتهاند اما در ارتباط آن با انتشار فیلم مذکور تشکیک میکنند.
پاسخ: من هم ادعای ارتباط وثیق نشدم. و اتفاقا احتمال تصادفیبودن این دو رخداد را در متن یادداشت از نظر دور نداشته و نوشتهام: «این تغییر اخیر خصوصاً اگر چنانچه از ظاهر امر برداشت میشود در ارتباط با حواشی سیاسی پیرامونش باشد...». منتها این را هم نمیشود منکر شد که تصادفیدانستن این همزمانی خیلی دور از ذهن است. البته ممکن است فتوای ایشان بیارتباط با انتشار فیلم و حتا قبل از آن تغییر کرده بوده منتها در سایت اصلاح نشده و بعد از انتشار فیلم و متعاقب آن ارجاع کاربران به سایت، این اصلاح صورت پذیرفته باشد. اگر چنین باشد، ضرورت داشت دفتر ایشان برای پیشگیری از ایجاد شبهه، توضیح شفافی ارایه میداد.
🔹پنجم
برخی اساساً قابل استنادبودن فتاوای مندرج در سایت را زیر سئوال برده و موضوع موردبحث را به نهایتاً اشتباه و سهلانگاری فنی ادمین سایت یا اشتباه مسئول پاسخگویی سایت تقلیل میدهند.
پاسخ: این مسئله در مورد پایگاههای اینترنتی که بهطور رسمی توسط بیوت مراجع اداره میشوند، قابل قبول نیست و مغایر با فلسفهی وجودی پایگاههای اینترنتی مراجع است. وجود این پایگاهها بهمعنای تسهیل ارتباط مقلدان با مرجع تقلیدشان است و طبیعتاً آنچه در سایت به عنوان فتوا درج میشود، برای مقلدین حکم شرعی دارد و مبنای عمل قرار میگیرد. در دنیای رسانهای امروز دیگر تفاوتی بین استفتای دستخطی با استفتای اینترنتی نیست. طبعاً وقتی دفتر یک مرجع اقدام به راهاندازی سایت رسمی میکند، اولین انتظار اینست که به پیامدها و الزامات چنین اقدامی واقف باشد.
🔸درهرحال، امروز برای رفع کامل ابهامات، از طریق سایت دفتر آقای مکارم و همان سیستم استفتای اینترنتی، تقاضا کردهام که دربارهی این موضوع توضیح داده شود. امیدوارم پاسخ داده شود. در بالای صفحهی «ارسال سوال» در سایت مذکور آمده است: «مدت زمان لازم براى پاسخگويى به سؤال شما از اين طريق، بين 24 تا 72 ساعت است». به محض دریافت پاسخ، آن را به اطلاع مخاطبان کانال میرسانم.
🔰منبع: دین فرهنگ جامعه
@religionandsociety