🔻تخریب یا بازسازی؟ 🔻. 📜گزارشی از جلسه بررسی و ارزیابی پروژه‌ی بازسازی عتبات

🔻تخریب یا بازسازی؟🔻
📜گزارشی از جلسه بررسی و ارزیابی پروژه‌ی بازسازی عتبات

با حضور مهدی سلیمانیه و راضیه شیخ‌رضایی (محققان جامعه‌شناسی تشیع) و علیرضا رادان و میلاد جوادی (مسئولان فرهنگی ستاد بازسازی عتبات) در خبرگزاری ایکنا

برشی از متن:
[ویژگی‌های طرح بازسازی عتبات]

🔸1. غیرمشارکتی بودن: این بازسازی‌ها یا بگذارید بگویم مداخلات، معمولاً ویژگی غیرمشارکتی دارند، یعنی در آن منطقه که این اتفاق رخ می‌دهد نه در پشتیبانی، ذینفع‌هایی که در آن مکان وجود دارند، اغلب مداخلاتی که در این فضاها شده است غیرمشارکتی بوده، یعنی مشارکت آدم‌ها و نهادهای محلی را در ایجاد تغییر فضا برانگیخته نکرده است.

🔹2. دستوری و فرمایشی بودن: این مداخلات اغلب از بالا و فرمایشی است، یعنی از جای دیگر به صورت متمرکز دستوری گرفته می‌شود، مداخله ای تصویب و در آن فضا انجام می‌شود، یک دستگاه رسمی یا دستگاهی بیرون از ذینفعان آن فضا تصمیم می‌گیرد که این کار انجام شود.

🔸3. غیرمرتبط با زمینه فرهنگی و اجتماعی: این مداخلات چیزی است که در جامعه‌شناسی به آن «ازجاکنده» می‌گوییم. به این معنا که اگر جنگل‌های حرا در قشم را دیده باشید، درختی که ریشه در هیچ جایی ندارد با جذر حرکت می‌کند و با مد می‌رود، مداخلات ما در اماکن زیارتی در تمام انواع ایرانی و غیرایرانی نامتناسب با زمینه فرهنگی، بافت اجتماعی، حافظه مکانی و بیگانه با اقتصاد آن محله بوده است.

🔹4. انقطاع از تاریخ و حافظه‌ جمعی: این مداخلات منقطع از تاریخ‌اند؛ هر مکانی که در آن هستیم، یک اِسپِیس است، حافظه‌ای داشته و یک روایت دارد. مداخلات ما در فضاهای زیارتی مثل عتبات و حتی مداخلاتی که بازسازی شهرهایمان انجام می‌دهیم، در امتداد گذشته تاریخی نیست، پدیده‌ای جدید و مدرن است؛ علی رغم اینکه به نظر می‌رسد دغدغه‌ای سنتی است و می‌خواهد فضا را برای زائر بزرگ کند، زیارت را تسهیل کند و ...

🔸5. کمیت‌گرا بودن: مداخلاتی که انجام می‌شود کمیت‌گراست، یعنی همان طور که در مصادیق دیگر سیاست‌گذاری‌های فرهنگی دائماً به «چند متر مربع؟»، «چه قدر پول جمع می‌شود؟» و ...توجه کرده‌ایم، اما به مسائلی مثل خلوص و نیاتی که در آن فضا به وجود می‌آید توجه نکرده‌ایم. مثلاً در شیوه سنتی معماری‌مان کسی که می‌خواهد وارد آن فضا شود و برای آن فضا کار کند باید ویژگی‌های طیب و طاهری داشته باشد که آن سیستم سنتی ورودش را به آن فضا مجاز کند. ما با نگاه فرمایشی، قرارگاهی داریم که با بوروکراسی کار را دنبال می‌کند. این سیستم به شدت کمیت‌گراست و فقط درباره اینکه چندمربع، چه قدر پول، چه قدر زائر و ... اضافه یا کم شده است صحبت می‌شود.

🔹6. سیری‌ناپذیری: این مداخلات نابسنده و سیری‌ناپذیر است. در فضای سنتی شیعی دینی ما یک چیزی داشتیم چه در معماری و چه در طراحی فضا، به اسم فروتنی؛ این فروتنی در سیستم بوروکراتیک به کلی از بین رفت. ظاهر این است که یک سری نیازهایی داریم اما حقیقت این است که این نیازها دائماً «ایجاد می‌شود». باید فاصله حریم قدسی را حفظ کرد. اگر قدسی را بیش از حد بزرگ کنیم، رقیق می‌شود. اگر امر الهی را همه جا رؤیت کنید، دیگر کارکرد خود را از دست می‌دهد.

🔸7. تقلیل‌دادن عظمت امر قدسی به عظمت بنا: این مداخلات تقلیل‌گراست. به این معنا که مداخلات ما در بحث مکان‌های زیارتی و عتبات رویکردی پشت خود دارد. ما امر قدسی را فقط به یک امر معمارانه تقلیل داده‌ایم و پیچیدگی فضا را از بین برده‌ایم.

🔹8. مقیاس غیرانسانی: مقیاس غیرانسانی در ابعاد در دوره‌هایی تاریخی بر اثر زمینه‌هایی فرهنگی بناها شکل‌های مختلف پیدا می‌کنند. بسیاری از بناهایی که از دوره رضاشاه تاکنون درست کرده‌ایم، به شدت به کسی که وارد حرم می‌شود، محاط هستند، یعنی شما وقتی وارد حرم می‌شوید احساس گم‌شدگی می‌کنید. این نکته‌ای مهم و مربوط به معماری است و در قالب مفهوم «تواضع سازه و معماری انسان‌مقیاس» طرح می‌شود.

🔸9. نمایشی ‌بودن: مداخلاتی که انجام می‌دهیم به شدت نمایشی است، در حالی که منطق روح دین، منطق چیزی که ما یاد گرفتیم، این است که دین و کنش مذهبی اصولاً با دیده‌شدن، نمایشی‌بودن و خود را در چشم دیگری‌ کردن فاصله داشته است. این نمایشی‌ بودن با روح سنت دینی که با آن کار داشتیم نمی‌خواند.


متن کامل:
http://www.iqna.ir/00Fqaw

🔰منبع: دین | فرهنگ | جامعه - محسن حسام مظاهری

@religionandsociety