«سه گانه دولت- دانشگاه- مردم در مسائل آب کشور»

"سه گانه دولت- دانشگاه- مردم در مسائل آب کشور"
@WaterDiplomacy

✅ چند سال پیش سلسله نشست‌هایی باحضور دستگاه‌ها و نهادها و سازمان‌های مختلف دولتی و غیردولتی مرتبط با آب در یکی از حوضه‌های آبریز کشور که از منظر پایداری آبی به‌شدت با مشکل مواجه شده بود برگزار می‌شد. در این نشست‌ها، نمایندگانی از قوای سه‌گانه (مقامات قضایی استان، نمایندگان مجلس و مدیران و روسای سازمان‌های دولتی در استان)، دانشگاهیان و متخصصان و همچنین تشکل‌ها و نهادهای غیردولتی و مردمی حضور داشتند. هر چند این رویکرد، اقدامی درخور توجه و تلاشی مثبت برای شروع گفت‌وگو و تعامل بود؛ اما مطالعه خلاصه مباحث این نشست‌ها که منتشر می‌شد، قابل تأمل بود.

✅ در این نشست ها عموماً "دولتمردان" همیشه توپ مشکلات را در زمین "مردم" انداخته و مشکلات و چالش‌های بیش آمده در حوزه آب را ناشی از مواردی همچون عدم فرهنگ مناسب جامعه، مصرف بیش از حد مردم و مهم‌تر از همه قشر ضعیف و بدون پشتوانه کشاورز می‌دانستند. آنها حتی اگر نقدی را هم متوجه نهاد، دستگاه و یا سازمان دولتی می‌دانستند یقیناً آن را ناشی از قصور نهادی و سازمانی خارج از عملکرد خود معرفی می‌کردند. برای مثال، نمایندگان #مجلس استان، دستگاه‌های #دولتی و #قضایی را مقصر اصلی شرایط فعلی آبی در استان می‌دانستند. مقامات دولتیِ استانی نیز، نمایندگان مجلس را به خاطر وضع قوانینی همچون تغیین تکلیف چاه‌های غیرمجاز و غیره مسبب اصلی شرایط حاد منطقه معرفی می‌کردند. علاوه‌بر این، هر دو گروه (دولت‌مردان و مجلسیان)، مردم و کشاورزان را به دلیل عدم آموزش و فرهنگ مناسب یکی از مهم‌ترین عوامل چالش‌های آب در استان می‌دانستند.

✅ از سوی دیگر، "مردم" (نمایندگانِ کشاورزان و تشکل‌های غیردولتی و ...) نیز انگشت اتهام را به سوی "دولتمردان" (دولت، مجلس و ....) نشانه گرفته و آنها را به‌دلیل سیاستگذاری‌ها و مدیریت غلط مسبب اصلی این مصائب و مشکلات می‌دانستند. در نهایت، "دانشگاهیان" نیز هر دو گروه "دولت‌مردان" و "مردم" را مسببان اصلی مشکلات آب و محیط زیست در کشور و منطقه برمی‌شمردند و خواهان برخورد جدی با هر یک از آنها بودند و خود را همچون همیشه مبرا از قصور، نقد و کوتاهی در خصوص مشکلات و چالش‌های موجود در جامعه می‌دانستند.

✅ این اتفاق مختص این سلسله‌نشست‌ها نبود و اکنون هم شاهد هستیم که تحلیل‌‌ها و سخنرانی‌های متعدد (و بعضاً حتی متضادی) در خصوص بررسی علل مشکلات و مصائب منابع آب و محیط‌زیست کشور نوشته و منتشر می‌شود. بررسی آنها نشان می‌دهد که عمده این مطالب توسط سه گروه 1- دولتمردان و سیاستگذاران، 2- دانشگاهیان و مختصصان و 3- بدنه اجتماعی فعال جامعه به رشته تحریر در آمده است. بررسی رویکرد غالب در تحلیل‌ها و نقد مشکلات آبی در این یادداشت‌ها نشان می‌دهد که عموماً هر گروه در حالی به نقد عملکرد سایر ذی‌مدخلان مسائل آبی می‌پردازد که به ضعف، قصور و کاستی‌های جدی خود در ایجاد و یا افزایش مسائل و مصائب آب کشور کم‌توجه و یا بی‌توجه بوده است و عموماً تقصیرات و مشکلات را تنها بر گردن گروه و قشر دیگری از جامعه انداخته و خود را مبرا از خطا و اشتباه تلقی می‌کند. شاید بتوان این‌ها را خلاصه‌ای از نتیجه هر نشست و یا هر برنامه مشترک بین دولت‌مردان، نهادهای مردمی و دانشگاهیان دانست.

✅ باید توجه داشت که هر سه گروه ذکر شده در ایجاد مشکلات پیش آمده در کشور دخیل بوده و متهمان اصلی این مشکلات هستند. بنابراین انداختن تمام تقصیرها به گردن تنها یک گروه و تبرئه کردن خود از قصور و اشتباه و خطا، هیچ مشکلی را در کشور درمان نخواهد کرد. به‌عنوان یک فرد منتسب به دانشگاه همیشه سعی‌ام بر این بوده است بیشترین انتقاد خود را از سیستم دانشگاهی کشور داشته باشم. به راستی نقشِ کوتاهی و قصورهای دانشگاه و دانشگاهیان کشور در ایجاد مشکلات و مصائب پیش آمده آب در جامعه چیست؟ آیا دانشگاه تاکنون به این ضعف‌ها و مشکلات خودش پرداخته و سعی در رفع و حل آنها دارد؟

✅ بنابراین یک قدم ضروری برای شروع و حرکت به سمت اصلاح و بهبود شرایط منابع آب و محیط زیست کشور آن است که هر گروه (دولتمردان، دانشگاهیان و مردم) قبل و یا حداقل در کنار انتقاد از گروه‌های دیگر، کوتاهی و قصورهای خود را واکاوی کرده و برای رفع آنها تلاش جدی کند. بدون شک، این ا