گفتمانهای توسعه و چالش دولت سبز.. ✒شهروز فروتن کیا- جامعه شناس فصلنامه زیست آیین- شماره دوم

گفتمانهای توسعه و چالش دولت سبز

✒شهروز فروتن کیا- جامعه شناس @sha569
منبع: فصلنامه زیست آیین- شماره دوم
@sahatzist
عموما دولت‌ها دارای ماهیت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی متفاوتی هستند. برای بررسی اینکه کدام دولت ها بیشترین دغدغه محیط زیست را داشته اند نیاز به تحلیل گفتمان دولت ها داریم.
به نظر می رسد دولت سازندگی، بیشتر توسعه را حول محور اقتصاد دنبال می‎کرد. ایده‌‎های اقتصادی دولت سازندگی بر مبنای ایده‌‎های نئولیبرالیستی و بر مبنای مکاتب اقتصادی شیکاگو و اتریش شکل گرفت. سیاست‌‎هایی که برای به حرکت در آوردن بازار بخوبی رابطه تولید و مصرف را درک کرده بود؛ تولیدی که با تخریب منابع طبیعی بدست می آمد و مصرفی که با تغییر ارزشها در بین مردم شکل گرفت. این سیاست‎ها، عملا باعث تشدید پیچیدگی‌‎های مسائل زیست محیطی ایران شد و بسیاری از مشکلات زیست محیطی امروز، ناشی از همان سیاست‌‎های سدسازی پس از جنگ است. دولتی که داعیه سازندگی داشت اکنون منشاء تخریب ها در پایین دست سدهاست.
@sahatzist
دولت اصلاحات را می‎توان به نوعی تکمیل کار دولت سازندگی دانست؛ خاتمی بحث توسعه سیاسی و جامعه مدنی را مطرح می‎کند تا روند مدرنیزاسیون دولت کامل‎تر شده و کار ناتمام دولت هاشمی کامل‎تر شود. اگرچه در این دولت شرایط به‎گونه‎ای شد که عرصه برای فعالیت‌‎های مدنی از جمله زیست محیطی باز شود اما شرایط زیست محیطی کشور همچنان بصورت پنهان در حال وخیم تر شدن بود.
آنچه دولت های اصلاحات و سازندگی در عمل پیش بردند، پیشبرد مدرنیسم وارداتی در ایران ـ در بعد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بوده است. دستاورد دولت سازندگی جابجایی ارزش های سنتی همچون قناعت به ارزشهای مدرن همچون مصرف گرایی و چربش اقتصاد بر اجتماع بود. اگرچه در دولت سازندگی مصرف گرایی در سطح طبقه بالا رواج پیدا کرد اما این روند در زمان اصلاحات و با حجیم شدن طبقه متوسط به سطح میانی جامعه رسید.
@sahatzist
همزمان با ورود دولت مهررورز شاهد دو اتفاق جدید در کشور بودیم: یکی ادبیات سیاسی پوپولیستی و دیگری اوج مسائل محیط زیست در ایران. در این دوره اگرچه مسایل زیست محیطی از جمله مشکلات دریاچه ها و تالابها و سدها و کم آبی و صدها مشکل دیگر کاملا مشهود شدند اما دولت مهرورز کمترین تلاش را برای رفع آنها کرد. همچنین بدلیل محدود شدن جامعه مدنی فضا برای برساخته شدن مسایل زیست محیطی کمتر مهیا شد. ضمن اینکه به یمن میلیاردها دلار درآمد نفتی و پرداخت یارانه، سبک زندگی طبقات پایین هم تاحدودی مصرفی شد. بدین ترتیب در سه دولت سازندگی و اصلاحات و مهرورز به ترتیب سه طبقه بالا و متوسط و پایین روحیه مصرف گرایی گرفتند و نیاز به تولید بیشتر عرصه را بر منابع طبیعی تنگ تر کرد.
البته سوی دیگر قضیه مردم هستند به نظر میرسد هر دولتی در ایران بر سر کار می آید با مشکلات بیکاری و اقتصادی مواجه هست و برای مرتفع ساختن این مشکلات باید دست به دامان منابع طبیعی شود در دولت سازندگی رودخانه ها با سدسازی بی رویه دست کاری شدند تا منافعی به مردم برسد در دولت اصلاحات با سرمایه گزاری بر منابع نفتی کشور، به ذخایر زیرزمینی دستبرد زده شد تا رفاه اقتصادی بیشتری برای مردم حاصل شود. در دولت مهرورز از دستاوردهای تخریب و دستبرد در دو دولت قبلی نه تنها عبرت گرفته نشد بلکه منابع طیعی جهت پیشبرد شعارهای پوپولیستی به غارت رفت.
@sahatzist
با شروع دولت اعتدال فضای عمومی برای برساخت اجتماعی مسایل زیست محیطی فراهم شد چه از طریق دولت و چه از طریق کنشگران زیست محیطی. در سطح دولت البته دولت گاهی امیدوار کننده( مثلا پیگیری مشکلات دریاچه ارومیه) و گاهی ناامید کننده( انتقال آب دریای خزر) عمل کرده است. اما در سطح کنشگران اجتماعی به نظر میرسد در این دوره شاهد اوج فعالیت کنشگران زیست محیطی هستیم.
با این حال باید منتطر ماند... آیا دولت اعتدال، در نهایت این پازل را تکمیل خواهد کرد یا خیر؟ پازلی که قطعات تخریب(سازندگی) دستبرد( اصلاحات) و غارت( مهرورز) آن تکمیل شده است. با شناختی که از تیپ شخصیت جناب روحانی داریم پیش بینی آینده محیط زیست ایران کمی مبهم میشود شخصیتی که می خواهد همه را راضی نگه دارد از سیاست گرفته تا محیط زیست؟ به نظر می رسد جناب روحانی منش سیاست دو پهلو را در عرصه محیط زیست هم بکار گرفته است سیاستی که امروز به اهوازی ها قول مساعدت در رفع مشکلات کارون را می دهد و فردا فرمان پروژه انتقال آب کارون را در ج