چگونه با رویکرد برساخت اجتماعی مسائل محیط زیست را تحلیل کنیم؟.. ✒شهروز فروتن کیا- جامعه شناس

چگونه با رويكرد برساخت اجتماعي مسائل محيط زيست را تحليل كنيم؟

✒شهروز فروتن كيا- جامعه شناس
@sahatzist
ابتدا بايد از خود پرسيد چرا بعضی از دعاوي زیست محیطی از جمله زاينده رود به عنوان مشکلات اورژانسی در نظر گرفته می شوند، در حالی که مسائل دیگر از جمله هورالعظيم جدی گرفته نمي شود و مورد غفلت واقع می شوند. پاسخ اين سوال را بايد در بستر اجتماعي تاريخي و سياسي اين مسائل فهميد مثلاً اینکه تاریخچه ی این دعاوی چیست؟ چگونه شکل گرفته اند؟ چه کسانی این دعاوی را مطرح کرده اند؟ درباره ی آنها چه می گویند؟ چگونه می گویند؟ قدرت های نابرابر گروه های اجتماعی چه تأثیری بر شکست یا موفقیت این دعاوی دارند؟ چه کسانی مخالف این دعاوی هستند و در چه زمینه هایی مخالفت می کنند؟
براي فهم مسائل زيست محيطي باید از نزدیک نگاهی به فرایندهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بیندازیم که به واسطه ی آنها شرایط زیست محیطی خاص، خطر آفرین معرفی می شوند و به این ترتیب در ایجاد "وضعیت بحران" سهیم اند.
@sahatzist
بر ساخت گرايان اجتماعي معتقدند كه مشكلات زيست محيطي تا اندازه اي در جامعه و به صورت اجتماعي خلق و « ساخته » مي شوند و اين فرآيند ساخته شدن مي‌تواند آزموده، فهميده و توضيح داده شود. با اين كار آشكار مي شود كه آيا يك مشكل زيست محيطي واقعاًٌ همان قدر كه مطرح كنندگان دعاوي مي گويند جدي هست يا نه.
برساخت گرایان اجتماعی، اگرچه اعتبار دغدغه های مربوط به آلودگی، کمبود انرژی، و تکنولوژی های جدید، را انکار نمی کنند، اما اصرار دارند که وظیفه ی اصلی جامعه شناسان محیط زیست این نیست که این مشکلات را ثابت کنند، بلکه این است که نشان دهند این مشکلات حاصل فرایندهای پویای اجتماعی مانند تعریف، مذاکره و مشروع سازی هستند. به طور خلاصه، برساخت گرایی اجتماعی نیروهای قابل توجه طبیعت را انکار نمی کند. بلکه می گوید که میزان و روال این تأثیر بستگی به برساخت انسان دارد.
به علاوه، برساخت گرایان می گویند که رتبه بندی دعاوی مشکلات زیست محیطی توسط عاملین اجتماعی، همیشه با ضرورت های واقعی تطابق ندارد: بلکه نشان دهنده ی ماهیت سیاسی تنظیم دستورالعمل هاست. به عنوان مثال اينكه مساله كم آبي در استانهاي مركزي ايران از جمله اصفهان و سمنان و يزد و كرمان بيشتر از ساير استان ها خبر ساز مي شود و تصويب مي شود كه براي رفع مشكلاتشان آب خزر و آب كارون به اين مناطق انتقال داده شود لزوما به خاطر كويري بودن اين مناطق و يا بحران كم آبي نيست بلكه بخاطر اين است كه بيشتر ريس جمهورها و وزرا و مديران بلند پايه سياسي در طول دو دهه اخير از اين چند استان بوده اند. با فهم اين مساله مي توان فهميد چرا پروژه عظيمي براي احياي تالابهاي پلدختر در نظر گرفته نمي شود و حتي بحران آن خبرساز هم نمي شوند و يا اينكه مردم در رامشير آب آلوده مصرف مي كنند اما صدايشان به جايي نمي رسد.
@sahatzist
مشخصا افکار، نظریه ها و مفاهیم موجود در جامعه و از همه مهمتر معادلات سياسي می توانند نحوه ی درک شدن، تمجید شدن و مورد تفکر قرار گرفتن محیط زیست طبیعی را شکل دهند .
بنابراين مشکلات زیست محیطی ظاهراً بر اساس اهمیتی که می یابند رتبه بندی می شوند. این طبقه بندی اجتماعیِ مشکلات زیست محیطی به این دلیل صورت می گیرد که دعاوی مشکلات زیست محیطی در یک زمینه ی اجتماعی متغیر مطرح می شوند. و تحت تأثیر افکار علمی، سیاسی، شرایط اقتصادی و نگرش های فرهنگی قرار می گیرند. بايد هميشه اين سوالات را با خود مروز كرد:
آیا مشکلات زیست محیطی بر اساس آسیب های بالقوه شان رتبه بندی می شوند یا این طبقه بندی بر اساس معیارهای دیگری صورت می گیرد؟
آیا گروه های قدرتمند می توانند از برملا شدن بعضی از مشکلات جلوگیری کنند یا گروه های اجتماعی ضعیف تر می توانند صدایشان را به گوش آنها برسانند؟
چگونه می توانند این کار را انجام دهند؟
از نظر برساخت گرایان این دقیقاً همان نقطه ایست که جامعه شناسی می تواند با بررسی تمام دعاوی مشکلات زیست محیطی، مطرح کنندگان و مخالفان این دعاوی، راهکارهای مفیدی را ارائه کند .
مزیت عمده ی برساخت گرایی این است که می تواند مشارکت وسیع و آگاهانه مردم در مسائل زیست محیطی را تسهیل کند. دانشگاهیان، سیاست مداران و عموم مردم اطلاعات بیشتری را در مورد دعاوی، منشأ و تاریخچه ی آنها کسب می کنند. به طور کلی می توان نتیحه گرفت كه برساخت گرايي اجتماعي، جهت گيري مناسبي براي بررسي ابعاد اجتماعي مسائل زيست محيطي است. و شامل هدايت سياست هاي زيست محيطي، فراين