الفبای محیط زیست:. اکوسیستم (نظام زیست بومی) چیست؟. قسمت اول

الفبای محیط زیست:
اکوسیستم ( نظام زیست بومی ) چیست؟
قسمت اول
فرض کنید وسط یک بیابان یا دشت ایستاده اید، چه می بینید؟ خاک بیابان، شاید پستی و بلندهایی در دور دست، آسمان باز یا ابری ، کوهی که در مقابلتان است، رودخانه ای که از کنارتان عبور می کند، دریا یا دریاچه ، یک مرتع بزرگ یا یک جنگل. در همان حال به زیر پای خود نگاه می کنید. مورچه ای راه می رود. سوسماری تند می لغزد، ممکن است سوسک هایی در رفت و آمد باشند. بوته های گوناگون ، خاربوته ها، شاید تعدادی درخت و غیره. بالای سرتان پرنده ای پرواز می کند ، عقابی در دور دست آسمان بال گشوده ، کلاغی روی درختی نشسته ، سگی لنگ لنگان می رود، و خیلی چیز ها را نمی بینید. مثل میکروب ها و قارچ هایی که در دل خاک مشغول فعالیت هستند. در مقابل شما چندین مجموعه قرار دارد. هر یک از این مجموعه ها یک اکوسیستم یا نظام زیست بومی است.
"اکو" کلمه ای است که ریشه لاتین دارد و معنای آن لانه ، آشیانه ، زیستگاه یا بوم است. اکوسیستم هم یعنی مجموعه ای از موجودات که با هم و با فضای اطراف، در ارتباطند. کوه با مجموعه گیاهان و حیوانات و موجودات ذره بینی تحت حمایت خود، جنگل با تمام درختان و حیوانات و موجودات ذره بینی خود دریاچه با گیاهانی که اطراف آن وجود دارد حیوانات و پرندگانی بر روی آن پرواز می کنند، شکار می کنند و زندگی می کنند، هر کدام یک اکو سیستم هستند. زندگی و حیات همه آنها به یکدیگر و به فضا و هوا و نور و مواد شیمیایی موجود در اطراف آن بستگی دارد . حتی شهر نیز یک اکوسیستم است که در آن همه عوامل فوق یافت می شود.
هر اکوسیستم محیطی است که از بخش های غیر زنده – یعنی فضا و عناصر فیزیکی و شیمیایی مثل نمک و گوگرد و ازت و اکسیژن و غیره- و بخش های زنده – یعنی گیاهان و جانوران و میکروب ها و غیره- تشکیل شده است. همه این عوامل زنده و غیر زنده بر یکدیگر تاثیر دارند و انرژی و مواد غذایی به اشکال مختلف در بین آنها می چرخد. این گردش مواد بین عوامل مختلف را چرخه مواد یا چرخه غذایی نام گذاشته اند. چیزی که موجودات را به هم پیوند می دهد، غذا است.
در یک اکوسیستم همه موجودات با هم زندگی می کنند و غذا و مواد مورد نیاز هر یک به دیگری وابسته است. گیاهان از نور آفتاب و آب و موادی که از خاک می گیرند رشد می کنند. بعضی جانوران گیاهان را می خورند. برخی ریزه مانده گیاهان را از روی زمین جمع می کنند و می خورند . بعضی شکارچی هستند و حیوانات دیگر را می خورند. برخی هم خرده غذاهای مانده شکارچیان را می خورند و هیچ چیز در طبیعت بلا استفاده نمی ماند.
غذا به ما نیرو و انرژی می دهد. واقعیت این است که انرژی غذای تمام موجودات از گیاهان گرفته تا حیوانات و انسان ها، از طریق خورشید تامین می شود. نور خورشید همان انرژی است که به موجودات و از جمله ما می رسد و نیاز ما را تامین می کند.
درباره اكوسيستم، طبقه بندي هاي گوناگوني از سوي متخصصين به ويژه دانشمندان علوم زيستي و بيولوژي ارائه و براي آن انواع مختلفي ترسيم شده است. برخي از اين موارد به طور خلاصه اشاره مي شود.
اكوسيستم خشكي: كه در بسياري از موارد به آن بيومز (Biomes) نيز گفته مي شود. اين نوع از اكوسيستم خود نيز داراي شاخه هاي مختلفي است، مانند اكوسيستم جنگل، اكوسيستم مرتع، اكوسيستم كوير، بيابان، حيات وحش و مانند آن.
اكوسيستم دريايي: اين نوع از اكوسيستم نيز داراي شاخه هاي فرعي متعدد است. از جمله اين شاخه ها مي توان از اكوسيستم آب هاي شيرين، اكوسيستم درياها، درياچه ها، مرداب ها، باتلاق ها و مانند آن نام برد.
اكوسيستم هاي بزرگ و اكوسيستم هاي كوچك بر حسب سطح گستره اكوسيستم طبقه بندي مي شوند.
اكوسيستم هاي بزرگ مانند اقيانوس ها، جنگل ها، كويرهاي بزرگ، و اكوسيستم هاي كوچك مانند قسمتي از يك كوير يا جنگل و يا يك استخر، يك مزرعه و يا يك گل خانه هستند.
اكوسيستم هاي باز و بسته كه بر مبناي شكل ظاهري، اعمال و مانند آنها طبقه بندي مي شوند.
اكوسيستم هاي طبيعي از نظر وضعيتي كه دارند ممكن است برهم خورده يا برهم نخورده باشند. به آن بخش از سيستم طبيعي كه بشر با استفاده و برخورداري از وسايل يا فن آوري در آن تصرف كرده و شكل آن را تغيير داده، اكو سيستم هاي برهم خورده گفته مي شود. حتي اقداماتي مانند رفت و آمد، لگدمال كردن، ريختن زباله و مانند آنها نيز سبب به وجود آمدن اين گونه از اكوسيستم هاست.
منابع:
http://taravat-bahar.org/tb/محیط-زیست-به-زبان-ساده-اکولوژی-چیست-3/همه/