الفبای محیط زیست،. اکوسیستم خشکی؛ جنگل، پناهگاه بخشنده زمین. قسمت چهارم

الفبای محیط زیست،
اکوسیستم خشکی؛ جنگل، پناهگاه بخشنده زمین
قسمت چهارم
جنگل یکی از موثرترین پدیده های طبیعی بر حیات و تکامل بر روی کره زمین است. انسان آغازین، در پناه جنگل به تولید نسل خود ادامه داد و نیازمندی های روزانه خود را بدست آورد. واژه جنگل از زبان سانسکریت به اکثر زبان‌های اروپائی نیز وارد شده و به معنای طبیعی و بکر است. جنگل منطقه وسیعی پوشیده از درختان، درختچه‌ها و گونه‌های علفی است که همراه با جانوران وحشی، نوعی اشتراک حیاتی گیاهی و جانوری را تشکیل داده و تحت تأثیر عوامل اقلیمی و خاکی تعادل طبیعی خود را حفظ می کند. حداقل سطحی که برای تشکیل جنگل از نظر علمی لازم است بسته به نوع گونه درختی، شرایط محیطی و غیره تغییر می کند. این مساحت در شرایط معمولی حداقل سه دهم هکتار (۳ هزار متر مربع) است. برای ایجاد جنگل در یک منطقه، شرایط زیست محیطی خاصی از نظر حرارت و رطوبت مورد نیاز است. حرارت شامل وجود حداقل 2 ماه گرم در سال است که به مدت 60 روز درجه حرارت روزانه به طور متوسط از 10 درجه بالاتر باشد. رطوبت کافی نیز یعنی بارندگی، که برای رشد جنگل حداقل به 600 میلی لیتر بارندگی در سال نیاز است و از این مقدار حداقل نیمی از آن باید در دوره رشد گیاهی یعنی دوره گرم سال -بهار و تابستان- ریزش کند.
گیاهان جنگل
جنگلها بر اساس نوع درختان و اقلیمشان در دنیا به پنج دسته طبقه بندی می شوند. این جنگلها از قطب شمال به طرف استوا عبارتند از:
۱) جنگلهای سوزنی برگ مناطق سرد نیمکره شمالی (جنگلهای بوره آل)
۲) جنگلهای پهن برگ خزان کننده (سبز تابستانه) مناطق معتدله (جنگلهای راش و بلوط)
۳) جنگلهای همیشه سبز مناطق مدیترانه ای (جنگلهای زربین و زیتون)
۴) جنگلهای پهن برگ مناطق نیمه استوائی (همیشه سبز و سبز بارانی)
۵) جنگلهای پهنبرگ مناطق استوائی (همیشه سبز بارانی)
در ایران به دلیل ناهمواریها و اقلیم متنوع سه نوع از این جنگلهای وجود دارد. جنگلهای سبز تابستانه راش و بلوط در شمال ایران، جنگلهای همیشه سبز مدیترانه ای (جنگلهای زربین و زیتون) در شمال و جنوب غرب و همچنین جنگلهای پهن برگ گرمسیری مختص مناطق نیمه استوائی مثل جنگلهای کهور و کنار و جنگلهای ماندابی (مانگرو) در جنوب.
جنگل بسته به نوع پیدایش آن به جنگل بکر، جنگل طبیعی، جنگل مصنوعی یا جنگل دست کاشت طبقه‌بندی می‌شود.
حیوانات جنگل
جنگل‌ یکی از کاملترین اکوسیستمهای جهان است که بر اساس زنجیره های غذایی، پناهگاه تعداد بسیار زیادی از گونه های حیوانی از پستانداران بزرگ، متوسط و کوچک، انواع پرندگان، خزندگان،جوندگان و مجموعه بزرگی از حشرات می باشد. برای مثال در جنگلهای استوایی میمونها، زبابها و مورچه‌خواران بر روی درخت، جمعیتهای انبوهی از دوزیستان، خزندگان و مارها در سطح خاک زندگی می‌کنند. گروه گیاهخواران شامل گونه‌های مختلفی از آهوها و غزالها و پرندگان متنوعی شامل دانه خواران و آنهایی که از میوه درختان، شهد گلها، حشرات یا حیوانات کوچک تغذیه می‌کنند نیز در ترکیب گونه‌ای متنوع به تعداد فراوان حضور دارند.
اهمیت جنگل
1/جنگل هوای زمین را به وسیله تولید اکسیژن، جذب دی اکسیدکربن و جلوگیری از تخریب لایه اوزون، پاک، بازیابی و برای تنفس مناسب می کند.
2/جنگل گرمای پیرامون خود را کاهش داده و دمای هوا را معتدل می‌کند.
3/ جنگل با کاهش دمای هوای اطراف خود مانند کوهستان عمل کرده و بر بارندگی می‌افزاید.
4/جنگل با اثر گذاشتن بر نفوذ آب در داخل زمین به جای جریان پیدا کردن آن و کاهش سرعت حرکت بادها، از فرسایش خاک جلوگیری می کند.
5/جنگل پناهگاه و محل حفاظت انواع گونه های حیوانی، درختان و گیاهان است و مخزن بی نظیری از انواع گیاهان دارویی است.
اینها که گفته شد فقط وفقط چند مورد از اهمیت های شگفت انگیز جنگل بر حیات کره زمین است.
تهدیدات جنگل
1/قطع درختان، بسیاری از جنگل‌های معتدله باستانی را که اهمیت حیاتی برای ما و برای تمامی گونه‌های زیستی جهان دارند رو به نابودی برده‌است.
2/تقاضای فزاینده برای مسکن، کاغذ و انواع محصولات چوبی از حفاظت مطلوب جنگل‌ها جلوگیری کرده‌است.
3/ جنگل زدایی و کشاورزی به صورت سوزاندن زمین و به طور ضربتی در این بیوم‌ها و چرای بیش از حد دام در آنها، ضربات مهلکی بر این اکوسیستم ارزشمند هستند. تقاضای روزافزون انسان برای محصولات گوشتی به این وقایع دامن می‌زند.
تخریب جنگل‌ها طی سال‌ها با سرعتی هولناک اتفاق افتاده‌است و در حال حاضر بسیاری از آنها را از دست داده‌ایم و آینده بقیه آنها در گرو این است که با استفاده عاقلانه تر و محتاطانه تر تلاش گسترده و جدی برای کاشت مجدد