🔵 همرنگی با جماعت. تحلیل پیش فروش خودرو از دیدگاه اقتصاد رفتاری. نویسنده: امیرمحمد تهمتن

🔵 همرنگی با جماعت
تحلیل پیش فروش خودرو از دیدگاه اقتصاد رفتاری
نویسنده: امیرمحمد تهمتن

🔹چند ماهی است که بازار خودرو در ایران با نوسانات بالای قیمتی مواجه است. در این شرایط، شرکت‌های خودرو‌سازی برای مدیریت قیمت در بازارها، اقدام به پیش‌فروش خودرو با شرایطی خاص (و حتی کمی عجیب و غریب) کرده‌اند. از جمله شرایط جالب توجه در این طرح‌های پیش‌فروش، عدم اعلام نوع خودرو و موعد تحویل است. در این طرح‌ها، تنها عنوان «تمام خودروهای قابل عرضه» بدون ذکر موعد تحویل اعلام شده است. با این حال، با پدیده شگفت‌انگیز دیگری در بازار خودرو مواجه بودیم: هجوم کم‌سابقه مردم برای پیش‌خرید خودروها در این طرح‌ها. شاید یکی از مهم‌ترین عوامل موثر، انتظار مردم از افزایش بیشتر قیمت‌ها است. برخی تحلیل‌ها نشان می‌دهد که فاصله زیاد قیمتی میان کارخانه و بازار، حکایت از حباب در قیمت‌ها دارد. اما استقبال فراوان از این طرح‌ها می‌تواند نشان‌دهنده انتظار بازار برای افزایش بیشتر قیمت‌ها باشد. این یادداشت در کنار عامل انتظارات و دیگر عوامل مهم، یک عامل مهم دیگر را مورد شناسایی قرار داده است: ما می‌خواهیم آنچه اطرافیانمان انجام می‌دهند را انجام دهیم. این اطرافیان شامل طیف وسیعی از افراد در شبکه اجتماعی‌مان می‌شود: دوستان، همکاران و حتی مردم.

🔹هنجارهای اجتماعی و فرهنگی، انتظارات یا قواعد رفتاری در یک اجتماع یا گروه هستند. هنجارها گاه آشکارا اعلام می‌شوند (به‌عنوان مثال، علامت «سیگار کشیدن ممنوع» در مکان‌های عمومی) و گاه در رفتارهای قابل مشاهده‌ پنهان هستند (به‌عنوان مثال، دست دادن با کسی که برای اولین بار با او ملاقات می‌کنید). مردم فهم خود را از هنجارهای اجتماعی، اغلب از رفتار دیگران فرا می‌گیرند، به این معنا که هنجارها می‌توانند به سرعت توسعه و گسترش یابند. برخی از هنجارهای اجتماعی تاثیر غیرارادی قدرتمندی بر رفتار دارد (مثلا ساکت بودن در کتابخانه) و می‌تواند بر کنش‌ها به شیوه‌ای مثبت یا منفی تاثیر بگذارد. قدرت هنجارها می‌تواند برآمده از مجازات همراهی نکردن با آنها یا منفعت اجتماعی برآمده از پیروی از آنها باشد. به‌بیان دیگر، همنوایی با دیگران، نشان‌دهنده پدیدارهای روان‌شناختی و اجتماعی‌ای است که مردم برای انجام متقابل یک عمل درست اجتماعی، آن عملی را که عمدتا توسط افراد حاضر درشبکه اجتماعی آنها انجام می‌شود، انجام می‌دهند. همنوایی، بیشتر در موقعیت‌هایی اتفاق می‌افتد که افراد قادر به تشخیص رفتار درست نیستند و این فرض را در ذهن خود دارند که افراد دور و اطراف در مورد موقعیت تصمیم‌گیری حاضر دانش بیشتری دارند. تاثیرات ناشی از اثبات اجتماعی را می‌توان در تمایل افراد به پیروی از انتخاب‌هایی دید که نه درست هستند و نه غلط.

🔹 در یک آزمایش کلاسیک که توسط سولومون اَش (Solomon Asch)، روان‌شناس اجتماعی مطرح لهستانی، در سال ۱۹۵۱ در آمریکا انجام شد، اولین شواهد علمی از وجود گرایش انسانی برای همنوایی با دیگران یافت شد. در این آزمایش شاخص، از افراد شرکت‌کننده در دانشگاه استنفورد خواسته شد تا یک قضاوت کاملا شهودی و بدیهی را در مورد مقایسه ارتفاع یک خط با سه خط دیگر انجام دهند. اما پیش از آنکه یک فرد، به چنین قضاوتی دست بزند، چند نفر دیگر (که تمامی آنها پژوهشگران این آزمایش بودند) نظر خود در مورد ارتفاع این خط را با صدای بلند برای دیگر افراد حاضر در این آزمایش اعلام می‌کردند.

🔹تمام این پژوهشگران، پاسخ اشتباهی را می‌گفتند. اَش علاقه‌مند به دانستن پاسخ این سوال بود که اگر فردی در چنین موقعیتی قرار داشته باشد، آیا پاسخ اشتباه دیگران به یک سوال کاملا بدیهی بر قضاوت آن فرد تاثیرگذار است؟ نتایج این پژوهش نشان داد که حدود ۳۲ درصد از افراد شرکت‌کننده در این آزمایش به‌طور کامل (منظور این است که در ۱۲ مرحله این آزمایش، تماما با دیگر افراد همنوایی کرده‌اند) با رفتار غلط دیگر افراد همنوایی داشته‌اند. نتیجه جالب توجه دیگر این آزمایش آن بود که حدود ۷۵ درصد از افراد حداقل یک بار از رفتار دیگران پیروی کرده‌ و حدود ۲۵ درصد باقی‌مانده هیچ‌گاه با هنجارهای غلط همراهی نداشته‌اند. ممکن است این سوال مطرح شود که همنوایی فرد با رفتار دیگران کاملا عقلانی بوده است، زیرا پاسخ به سوال آنقدر سخت بوده که فرد خود را مجبور به تقلید رفتار دیگران می‌دانسته است. اما همان‌طور که در بالا اشاره شد، تنها کاری که فرد باید انجام می‌داد مقایسه طول یک خط با سه خط دیگر بود. در همین راستا، نتایج نشان داد که در گروه کنترل که هیچ‌گونه شرایطی مبتنی بر همنوایی وجود نداشت (پیش از اعلام نظر فرد، هیچ‌ فرد دیگری پاسخ اشتباهی نداده بود)، کمتر از یک درصد افراد شرکت‌کننده پاسخ اشتباه دادند.

رسانه اقتصادی اجتماعی شب چراغ

@shabcheragh_monthly