چرا عدالت مد نظر انقلابیون محقق نشد؟.. ✍️علی میرزاخانی / سردبیر روزنامه دنیای اقتصاد

چرا عدالت مد نظر انقلابیون محقق نشد؟

✍️علی میرزاخانی / سردبیر روزنامه دنیای اقتصاد

❇️ فقرزدایی یکی از ماموریت‌ها و اهداف اصلی حاکمیت در سال‌های پس از انقلاب بوده است. اقدامات و تلاش‌های بسیاری در این راستا بلافاصله پس از پیروزی انقلاب آغاز و نهادهایی مثل جهاد سازندگی با همین ماموریت از سوی جوانان انقلابی و دانشجویان تاسیس شد. فارغ از بررسی کارنامه این تلاش‌ها و مجاهدت‌ها، می‌توان سوالی مطرح کرد و آن اینکه آیا مبنای نظری این تلاش‌ها نسبتی با دانش فقرزدایی داشت یا نه؟

❇️ آنچه تردیدی در آن نیست این است که فقر بدون «خلق ثروت» از بین نخواهد رفت و مقصد خلق ثروت به طور قطع در انتهای مسیری نیست که صرفاً با یارانه و کمک‌های دولتی یا صدقه‌های مردمی یا دخالت در سازوکار عملکرد اقتصاد با هدف ارزان‌سازی قیمت‌ها برای عموم ایجاد شده است. مهم‌تر از همه اینها، ایجاد بستری برای مشارکت فقرا در خلق ثروت و حتی مباشرت مستقیم آنان در کارآفرینی و ارزش‌آفرینی است.

❇️ اما سوال مهم آن است که این کیمیاگری چگونه میسر است؟ این سوال پاسخی سهل و ممتنع دارد. پاسخی که تا 250 سال پیش در نقشه‌های گنج جست‌وجو می‌شد اما در همان روزگار یک فیلسوف اخلاق به نام آدام اسمیت آدرس متفاوتی از نحوه خلق ثروت داد که با نقشه‌های گنج قبلی متفاوت بود. این تحول فکری که «خلق ارزش افزوده» و رشد تولید را به جای جست‌وجوی گنج برای افزایش ثروت ملی تجویز می‌کرد به تدریج جوامع بشری را در مسیری قرار داد که از فقر چند هزارساله خارج شدند.

❇️ اینکه محیط نامساعد کسب‌وکار را چگونه باید به محیطی مساعد تبدیل کرد سوال چندان پیچیده‌ای نیست و پژوهش‌های متعدد بین‌المللی نشان می‌دهد که عموم این کشورها از فرمولی کم‌وبیش مشابه استفاده کرده‌اند که هسته اصلی آن ارجحیت دادن مکانیسم‌های اقتصادی به مکانیسم‌های اداری است و تفصیل آن می‌تواند موضوع مقاله دیگری باشد. علل نارضایتی از کارنامه عدالت در سال‌های پس از انقلاب یا عدم دستیابی به نمره‌ای درخشان‌تر در حوزه فقرزدایی را باید در فقر دانش فقرزدایی سیاستگذاران اقتصادی و عدم مهارت آنان در استفاده از تجربیات موفق بین‌المللی جست‌وجو کرد.

❇️ پیامد دستکاری قیمت‌ها و مکانیسم بازار، جهش‌های دوره‌ای بازارهای مهم اعم از طلا و ارز و بازارهای دارایی و کالاهای بادوام همانند مسکن و خودرو بوده است که آخرین نمونه آن را در یک سال اخیر شاهد بودیم. فرصت‌های ثروت‌اندوزی از این جهش‌ها به صورت جانشین دیگری برای خلق ثروت نمود یافت که فعالان اقتصادی را به کمین‌گاه این بازارها کشاند. آنچه در ادبیات عامه تحت عنوان «بازدهی بیشتر دلالی نسبت به تولید در اقتصاد ایران» توصیف می‌شود بیان ساده‌تر و عامیانه‌تری از این انحراف است که متاسفانه نهایتاً به تجویز راه‌حل‌هایی می‌انجامد که تشدید علل این انحراف یعنی همان دستکاری بازارها را به دنبال می‌آورد و توقف چرخه مخرب را غیرممکن می‌کند.

❇️ در یک جمله باید گفت که بی‌اعتنایی به این نقشه گنج یا کنار نهادن آن صرفاً باعث محرومیت از خلق ثروت نمی‌شود بلکه سرمایه‌داران تقلبی و جعلی همچون خاوری‌ها و بابک زنجانی‌ها را به بار می‌آورد که ثروت خود را نه همانند استیو جابز و بیل گیتس از مسیر خلق ارزش افزوده بلکه از طریق رانت‌جویی اندوخته‌اند که در ادامه به موتور اصلی چرخه رانت‌سازی، فساد، رانت‌جویی و فقر تبدیل می‌شوند
@shabcheragh_monthly