روشنفکری دینی، کوسۀ ریش پهن.. ✍️نصرالله پورجوادی …✅ نقش سروش در انقلاب فرهنگی چه بود؟

روشنفکری دینی، کوسۀ ریش پهن

✍️نصرالله پورجوادی


✅ نقش سروش در انقلاب فرهنگی چه بود؟ آقای دکتر سروش حقیقتاً یک روشنفکر دینی بودند، همانند دکتر علی شریعتی. شما می‌پرسید چرا آقای سروش همچنان در گذشته مانده‌اند؟ به خاطر این که مفهوم «روشنفکری دینی» نمی‌گذارد شما جلو بروید.

✅شما می‌خواهید دین را اصلاح کنید تا با آن بتوانید جامعه را به نحو مطلوب و دلخواه عوض کنید. از قرون وسطی بیرون بیایید. از قید شاهی که خود را ظل‌الله می‌دانست خلاص شوید و به امید خرد جمعی انسان‌ها باشید و به طریقۀ دموکراتیک حکومت را در دست گیرید. امّا بعد، همین که منشأ‌بودن اثر را از انسان بگیرید و به نیرویی غیبی و آسمانی بدهید، به دستورات و سنت‌ها بدهید و دینی شوید، دیگر نمی‌توانید روشنفکر هم باشید.

✅ نمی‌شود که هم خرما را خواست و هم خدا را. روشنفکر دینی می‌خواهد از دین استفاده ابزاری کند. می‌خواهد دین را طوری بزک کند که با آن بزند تو سر مارکسیسم. روشنفکران دینی ما کارشان را با مبارزه با مارکسیسم آغاز کردند. من نمی‌دانم آنها از انقلاب استفاده ابزاری کردند تا مارکسیست‌ها را از صحنه خارج کنند یا نه؛ از دین استفاده ابزاری کردند تا با آن انقلاب کنند. در هر صورت چون غرض روشنفکری دینی جنبه آپولوجتیک داشت صداقت در آنها نبود. من مارکسیست‌ها را صادق‌تر از روشنفکران دینی می‌دانم.



✅ به هر حال، پروژه روشنفکری دینی در ایران با شکست مواجه شده و آینده‌ای نه در ایران دارد و نه در هیچ کشور دیگر؛ چون انسان در عصر جدید می‌خواهد در جامعۀ جدید زندگی کند. با دیدی جدید می‌خواهد آیندۀ خود را بسازد. در این جامعه دین هم می‌توان داشت، ولی تا جایی که از آن دین استفاده ابزاری نخواهند بکنند. تا جایی که آن دین اساس و شالودۀ روشنفکری را از هم نپاشد.

✅ روشنفکران دینی ما تصور می‌کردند که مسئله آنها مارکسیسم است و آنها می‌توانند به کمک دین مارکسیسم را از صحنه خارج کنند. ولی توجه نداشتند که آنها با دیانت خود نه فقط مارکسیسم را (که خود زائیده روشنگری است) بلکه خود روشنگری یا روشنفکری را هم از صحنه خارج می‌کنند. به قول انگلیسی‌ها لگن را پرت می‌کنند و همۀ محتویات آن را هم دور می‌ریزند، با بچه؛ همه چیز را. به همین دلیل است که می‌گویند روشنفکر دینی نمی‌شود بود، همان‌طور که کوسه و ریش پهن نمی‌شود.

♦️برگرفته از نشریه قلم‌یاران، شماره یازده، بخش کلوب روشنفکری، گفت‌وگو با نصرالله پورجوادی

@sociology_of_sport