مسائل هیدروپلیتیکی منطقه خلیج‌فارس (قسمت اول)

مسائل هیدروپلیتیکی منطقه خلیج‌فارس (قسمت اول)
در دهه ی اخیر اولین چالش موجود در منطقه خلیج‌فارس موضوع" افراطی گری "و دومین چالش آن موضوع " امنیت زیست محیطی " (کمبود، عرضه و تقاضا منابع منجر به درگیری خشونت آمیز می شود) شناخته شده است.
آب به عنوان یک منبع طبیعی و از جمله ارزش های جغرافیایی بسیار مهم در سطح جهان است که به دلیل کمبود، تقاضا و عرضه در بین گروه های انسانی جوامع همواره رقابت آفرین و تنش زا بوده است.
الگوی سیاستگذاری برای مدیریت آب در جهان تغییر کرده است. پس کشورهای منطقه خلیج فارس باید در جهت رفع بحران های ناشی از سیاستگذاری های نادرست در این حوزه توجه بیشتری داشته باشند تا دچار نفرین منابع نگردند.
سیاست آب (هیدروپلتیک) به سیاست‌هایی که تحت تأثیر دسترسی به آب و منابع آبی - که یک ضرورت برای همه اشکال زندگی و پیشرفت بشریت محسوب می گردد - اطلاق می‌شود.
در خاورمیانه آب یک مسئله ی مهم هیدروپلتیکی است. در سال ۲۰۲۵ پیش‌بینی شده‌است مقدار مصرف آب کشورهای عربی خاورمیانه به دو برابر مقدار آب در دسترس آن‌ها افزایش خواهد یافت.
با توجه به گزارش‌های اتحادیه عرب ، دو سوم کشورهای عرب برای هر نفر در سال کمتر از ۱۰۰۰ متر مکعب آب در دسترس دارند که این رقم نشان از کمبود این منبع حیاتی است.
هیدروپلتیک یک پدیده ی نوظهور در گفتمان روابط بین‌الملل نیست. به‌طور مثال کنترل ژئوپولیتیک راهبردی به عنوان کنترل کانال سوئز یا خلیج فارس ، در خاورمیانه که همواره صحنه‌ ی تنش‌های ملی، محلی، قومی، مذهبی و… بوده ؛ هیدروپلتیک نقش عمده‌ای را در تنش میان سوریه، عراق و ترکیه ایفا کرده‌است. به‌طور مثال ترکیه در سال ۱۹۹۰ پروژه آناتولی جنوب شرقی را اجرا کرده است که با مسدود کردن بخشی از دجله و فرات در شمال سوریه همراه بوده است.
با گذشت زمان ، کمبود، عرضه و تقاضا و در پی آن بحران آب در اکثر کشورهای منطقه ی خلیج فارس به یکی از عناصر موجد وضعیت خطرناک از لحاظ هیدروپلتیکی در منطقه تبدیل خواهد شد و محتمل به نظر می‌رسد این امر در آینده‌ای نه چندان دور، در اثر یک عامل زیست‌ محیطی مانند کمبود آب به تنهایی مسیر را برای ایجاد درگیری های خشونت آمیز ، ناامنی و جنگ هموار سازد.
دکتر مهدی ملاحی
تحلیلگر مسائل سیاسی و زیست محیطی در منطقه خلیج‌فارس