🔅آیا می‌توان به انسانها شفقت داشت اما درد و رنجی نکشید؟.. 🖊مصطفی

🔅آیا می توان به انسانها شفقت داشت اما درد و رنجی نکشید؟

🖊مصطفی #ملکیان

🔹رواقیون معتقد بودند انسان آرمانی دلش به حال هیچ کس نمی‌سوزد [و در رنجشان رنج نمی کشد ] و در عین حال با نوعی فارغ‌دلی تمام به دنبال برطرف کردن درد و رنج دیگران است. رواقیون توضیح نمی‌دادند که چگونه چنین چیزی ممکن است، اما اسپینوزا، در کتاب اخلاق، به‌طور کامل به این بحث پرداخته و در واقع شفقت را به عشق و حکمت فروکاسته است و گفته است کافی است انسان اولاً عاشق انسانهای دیگر باشد و ثانیاً حکمت داشته باشد؛ اگر عاشق انسانهای دیگر باشد خواهان آن است که انسانها درد و رنج نبینند و اگر حکمت داشته باشد (یعنی آن بخش از وجود انسان که به عقلانیت عملی مربوط است) می‌داند که چرا انسانها درد و رنج می‌برند. عشق و حکمت همة فونکسون شفقت (کاستن از درد و رنج دیگری) را به کار می‌برد بدون اینکه صاحب آنها معروض درد و رنج شود.

🔹من معتقد نیستم که واقعاً بتوان بدون اینکه دچار درد و رنج شد درد و رنج دیگران را برطرف کرد. ولفسن، بزرگترین شارح اسپینوزا در کتاب مفصل فلسفة اسپینوزا، هم می‌گوید این سخن او قابل دفاع نیست. در باب حکمت سخنی نداریم، اما عشق در اینجا نه فیلیاست و نه به طریق اولی اروس و باید عشق به معنی آگاپه باشد، یعنی عشق دهنده که می‌خواهد چیزی به معشوق بدهند و از درد و رنجش بکاهد نه آنکه چیزی بگیرد؛ آگاپه به ویژگیهای طرف مقابل توجه ندارد و عشق عام است، عشق به انسان از آن‌رو که انسان است، با اینکه در شفقت می‌خواهیم با انسانی که دستخوش درد و رنج است مواجه شویم نه با انسان از آن‌رو که انسان است، چنانکه در فضیلت مدارا نیز با انسان از آن‌رو که دگرزیست و دگراندیش است سروکار داریم و در فضیلت بخشایش نیز با انسان از آن‌رو که خطاکار است.

🔹اشکال دومی هم به اسپینوزا کرده‌اند ــ‌ که دربارة آن نفیاً و اثباتاً سخنی ندارم ــ و آن اینکه گفته‌اند اگر در باب عشق محقق در انسانها سخن می‌گویید عشق بدون درد و رنج امکان ندارد، یعنی اصلاً نمی‌شود انسان عاشق کسی شود و از قبل این عشق دچار درد و رنج نشود. ظاهراً در مقام تحقق این طور است که عشق بدون دغدغه پارادوکسیکال است و دغدغه یعنی درد و رنج؛ دغدغه درد و رنج بردن است حتی از «تصور» «امکان» درد و رنج بردن دیگری و درد و رنج این حالت سه مرتبه بالاتر است از درد و رنج محقق؛ دغدغه درد و رنجی است که دائم بر آن افزوده می‌شود.

🔰درسگفتار روانشناسی اخلاق ،ج55،موسسه پرسش

🌐جامعه‌شناسی علامه
@Atu_Sociology