شبکه جامعه‌شناسی علامه 📍 بررسی تحلیلی جامعهشناختی و سیاست‌گذاری اجتماعی پشتیبانی و ارتباط با ما⬇️ ☑️ @Atu_Sociologier اینستاگرام: 📸 Instagram.com/atu_sociology
🔹و؛ نگاهی به تاریخ یک مجادله.. ✍🏻یاسر باقری. پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری اجتماعی
🔹#روحانیون و #پزشکان؛ نگاهی به تاریخ یک مجادله
✍🏻یاسر باقری
پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری اجتماعی
📌با فراگیر شدن ایده پاستور و جایگزینی "آب" به جای "هوا" به‌عنوان عامل انتقال بیماری، ضمن شکل گرفتن سیاست‌های سلامت و سازوکارهای نهادی آن، جدالی سهمگین میان روحانیت و علم پزشکی آغاز شد.
یکی از مهمترین خاستگاه‌های این جدال این بود که فقه درباره هوا سکوت کرده بود اما درباره آب، احکام متعددی داشت و حکم بر شرط پاکی و ناپاکی آب می‌داد اما طب مدرن نیز در دوران پساپاستور به حکم در این زمینه می‌پرداخت، حکمی که از اساس با فقه متمایز بود.
این تمایز در حکم، به جدالی منجر شد که به ستیز میان علم و دین تعمیم یافت و یا دستکم آن را تقویت کرد.
(نباید فراموش کرد که جدال سنتی میان عقل و دین که ریشه‌ای تاریخ داشت با این جدال جدید میان علم و دین از اساس متفاوت است.)
افراد بسیاری در این میان به اثبات سازگاری دین و علم کوشیدند، کوششی که توکلی طرقی بیش و پیش از ما در این باره پژوهش کرده و نوشته است.
اما در این موضوع خاص، به نظر می‌رسد جدال مذکور با تمایز میان دو مفهوم به مصالحه کشیده شد: پاکی/نجسی و تمیزی/آلودگی
پیش از آن، تمایزی اساسی میان آب پاک (کر یا جاری) و آب تمیز (فاقد آلودگی) وجود نداشت درحالی‌که اینک با پیدایش چنین تمایزی، مرزی میان قلمروی دو حوزه فقه و سلامت شکل گرفت.
این رسمیت در مرزبندی و نیز موفقیت‌های طب جدید به استقلال علم پزشکی منتهی شد و بدین ترتیب نخستین علم انسانی از دین و مذهب شیعه منفک شد.
استقلال پزشکی به اقتدار پزشک در فقه منتهی شد. به‌نحوی‌که جایگاه پزشک در رساله عملیه بی‌مانند شد: پزشکان در شرایط خاص مجوز حرام (ممنوع)کردن موارد حلال یا مجاز کردن موارد حرام را برای بیمار به دست آوردند.
برخلاف تصور، این مجوز در فقه شیعه امری کاملا نو بود و در چند قرن پیش ازجمله در کتاب مهم لمعه دمشقیه چنین جایگاهی برای پزشکان درنظر گرفته نشده بود.
این بحث بخشی از آن چیزی است که در کنفرانس خاورمیانه 2014 درباره جدال فقه و پزشکی ارائه کردم که مورد استقبال شرکت‌کنندگان در آنکارا قرار گرفت، اما آنچه سبب بیان دوباره خلاصه آن شد، رخدادهای اخیر در این زمینه است.
به نظر می‌رسد جدال مذکور هنوز تمام نشده و برخی از روحانیون درصدد بازپس‌گیری اقتدار این بخش و بازگردانی حوزه پزشکی ذیل لوای مذهب هستند و ابزار آن‌ها دو مفهوم "طب اسلامی" و "سلامت معنوی" است؛ اولی، به کمک طب سنتی و گیاهی، خود را در برابر طب شیمیایی مدرن تعریف می‌کند و دومی، به اتکای دانش علوم انسانی غرب، لزوم بودن خود را اثبات می‌کند.
اولی در پی تعریف بدیلی برای پزشکی مدرن است و دومی مکملی برای آن. به همین دلیل درحالی‌که دومی ازطریق طرح "روحانیون بالینی" در برخی از مراکز درمانی استقرار یافته است دومی با مقاومت نهادهای پزشکی روبرو شده است.
در تازه‌ترین بروز این جدال، وزیر بهداشت با بیانی دیپلماتیک جانب همکاران خود را گرفته و خواستار عقب‌نشینی روحانیون شده است:
"ما جایگاه روحانیت را رفیع‌تر از آن می‌دانیم که روحانیت وارد کسب‌وکار و تجارت امور پزشکی و طب سنتی شود، چراکه جایگاه روحانیت آنقدر بی‌بدیل است که هرگونه رابطه مالی با بازار و جامعه به قداست آن آسیب می‌زند."
با این حال به نظر می‌رسد این جدال در آینده نیز ادامه یابد و به ستیز جدی‌تری منتهی شود؛ هرچند شواهد گویای این است که طب اسلامی در این میان، از اقبال چندانی برخوردار نیست و تضمینی وجود ندارد که حتی فقها نیز در این جدال جانب روحانیون هوادار طب اسلامی را بگیرند.
با این حال، شکست طب اسلامی در این جدال، قطعی نیست و اگر تنها یکی از بزرگان فقه به این جدال ورود کنند، ادامه روند، بسیار پیچیده خواهد شد.
بنابراین جدال ادامه خواهد یافت و باید در انتظار پایان ماجرا نشست که طب اسلامی با کرنش نهادهای پزشکی روبرو خواهد شد یا به عکس انگ "شیادی" خواهد خورد!
#جامعه
#سیاست_گذاری
🌐جامعه‌شناسی علامه
@atu_sociology