🔴آشفته خوانی‌های مسکن مهر.. ✍🏻محمدحسین عباسی

🔴آشفته خوانی‌های مسکن مهر

✍🏻محمدحسین عباسی
پژوهشگر معماری پایدار، شیکاگو


◀️ در اولین عکس‌هایی که از مسکن مهر منتشر شد به‌طور عجیبی تخریب بالایی در دیوارها دیده می‌شد درحالی‌که سازه‌ها کمتر خسارت‌دیده بودند، به‌سرعت عکس‌های از سیستم پست وال همه‌جا منتشر شد به‌عنوان راهکار حل مشکل، این سیستم گرچه تا حدی جلوی ریزش دیوارها را می‌گیرد اما با توجه به هزینه بالای نصب و مصالح حداقل برای ساختمان‌های بالای یک طبقه منسوخ‌شده است و از طرفی برای زلزله‌ای در مقیاس ۷ ریشتر پاسخگو نیست.

◀️ علت ریزش دیوارهای مسکن مهر را جدا از نظارت ضعیف، استانداردهای ناکارآمد باید بیشتر در سیستم‌های ساخت سنتی جستجو کرد، فنّاوری ساخت ما در پوسته ساختمان بیشتر از یک قرن قدمت دارد درحالی‌که سازه و اجزای مکانیکی ساختمان به‌مراتب پیشرفت کرده‌اند، دیوارهای سفالی با ملاط سیمان، لایه گچ و گچ‌وخاک داخلی به همراه ملاط سیمانی و سنگ جداره خارجی، با تقریب خوبی سی برابر سیستم‌های روز مثل LSF و OSB وزن دارند. این توده عظیم جدا از عملکرد ضعیف حرارتی و محیط زیستی به خاطر وزن بالا اثر زلزله را بر ساختمان و دیوارها افزایش می‌دهد درحالی‌که تقریباً کوچک‌ترین اتصالی به سازه اصلی ساختمان ندارند.

◀️ آدرس غلط دیگر حمله‌ور شدن به مسکن مهر به‌طورکلی و اشتباه خواندن آن است. این مدل مسکن در همه جای دنیا به نام مسکن عمومی، مقرون‌به‌صرفه یا اجتماعی شناخته‌شده است و پدیده فراگیری است که میل به زندگی شهری در سراسر دنیا به وجود آورده، از اروپای شمالی تا چین و برزیل همه‌جا می‌توان نمونه‌های متفاوت آن را مشاهده کرد. مسکن مهر در حال دچار شدن به عاقبت هدفمندی یارانه‌هاست. طرح‌هایی که نیاز مبرم آن برای سال‌ها احساس می‌شد اما دولت‌های حاضر به ریسک کردن و پرداختن به آن‌ها نبودند، درنهایت هم هر دو آن‌چنان در همه ابعاد ضعیف اجرا شدند که بی‌اغراق اجرا نشدنشان به‌مراتب بهتر از وضیعت موجود است.

◀️ مسکن‌های اجتماعی و یا مقرون‌به‌صرفه در همه جای دنیا یا توسط دولت‌ها و شرکت‌های دولتی به‌طور مستقیم ساخته می‌شوند مثل سوئد و یا با نظارت شدید دولت انجام می‌شود که نمونه بارز آن آمریکاست که استانداردها و نظارت‌های مضاعفی بر این دسته از مسکن‌ها اعمال می‌شود. در طول مناظرات انتخاباتی، دولت گرچه برنامه‌ای برای مسکن‌سازی ارائه نکرد اما جهانگیری با اشاره به مسکن اجتماعی و الگوی شناخته‌شده جهانی تلاش کرد به چالش مسکن پاسخ دهد اما هیچ‌گاه به‌طور کامل به آن پرداخته نشد.

◀️ بعد از حدود ده سال از آغاز طرح مسکن مهر نکته اول این است که اکنون حداقل پنج میلیون از جمعیت این کشور در این مسکن‌ها زندگی می‌کنند و تصور اینکه شاید خانه حداقلی آن‌ها روزی بلای جانشان شود آزارشان خواهد داد. نظارت و مقاوم‌سازی بازه‌ای حداقل کاری است که دولت باید برای تأمین امنیت روانی مردم انجام دهد. مسئله‌ی بعدی لزوم معرفی طرح جایگزینی است که نیاز موجود مسکن را پاسخ دهد.

◀️ تکیه‌بر طرح‌های نوسازی و واگذاری ساخت مسکن به مردم با وضعیت حال حاضر صنعت ساختمان ایران، راه به‌جایی بهتر از مسکن مهر نخواهد برد. ساخت مسکن مقرون‌به‌صرفه، کارآمد با عمر بالا حداقل در کشورهای درحال‌توسعه نیاز به دخالت دولت و نظارت قدرتمند آن دارد. کشورهایی مثل مکزیک، برزیل و پرو نمونه‌هایی هستند که می‌توان شرایط و زیرساخت‌های آن‌ها را با ایران مقایسه کرد و هر سه نمونه‌های موفقی در ساخت مسکن‌های دولتی یا نیمه‌دولتی دارند.

◀️ به نظر می‌رسد مشابه آنچه برای پلاسکو اتفاق افتاد، نهادها و جناح‌ها بعدازاین سانحه از آن به‌عنوان ابزاری برای حمله به یکدیگر استفاده می‌کنند درحالی‌که علت اصلی غالب این خسارت‌ها سیستم اداری فاسدی است که فراتر از همه مشکلات به‌طورقطع یکی از این مسببان اصلی است.

◀️ فساد اداری گرچه در دولت اصلاحات قدری بهبود داشت و در دولت نهم و دهم ۵۰ پله سقوط کرد اما به‌طور کل امری فراجناحی است و تا وقتی این حجم از فساد را کنار بودجه‌های از نفت برآمده قرار دهیم نتیجه‌ای جز دفن سرمایه نخواهد داشت. اگر حتی مسکن مهر طرحی فکر شده با استاندارد و نظارتی مدون بود باز تضمینی نبود در شهری مرزی مثل سرپل ذهاب فساد اداری دامان ساخت آن را نگیرد.

#زلزله
#ساخت_و_ساز

🌐جامعه‌شناسی علامه
@atu_sociology