‌✅پیامدهای بهداشتی زندان‌های شلوغ و ضرورت مداخله برای پیشگیری.. ✍🏻دکتر سیمین کاظمی

‌✅پیامدهای بهداشتی زندان های شلوغ و ضرورت مداخله برای پیشگیری

✍🏻دکتر سیمین کاظمی

▪️یکی از تصاویر اتوپیایی در جوامع مختلف، بسته شدن زندان‌ها و کاهش مجرمان است و اینکه حاجت شهروندان به قاضی و محکمه نیفتد. در ایران نیز اگر چه ممکن است تصویرِ آرمانیِ جامعه بدون زندانی ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده و درباره آن رویاپردازی نمایند، اما آمار زندانیان نشان می‌دهد که نه تنها فاصله با تحقق این تصویر بسیار زیاد است بلکه نسبت به سه دهه پیش تعداد زندانیان به نسبتِ جمعیت، حدود 333 درصد رشد داشته، و در حال حاضر جمعیتی سه برابر ظرفیت، در زندان ها نگهداری می‌شوند (1).

▪️ مسأله افزایش تعداد زندانیان حامل نگرانی‌ها و تهدیدهایی است که ابعاد مختلف فردی، اجتماعی، اقتصادی و حقوقی را دربر‌می‌گیرد و در واقع چنین مسأله‌ای نه تنها خبر از زمینه اجتماعی مساعد برای ارتکاب جرم می‌دهد بلکه بیم آن می‌رود که زندان از کارکرد اصلی و ترمیمی پیش‌بینی شده، فاصله گرفته و مکانی که قرار بوده رژیم‌های انضباطی آن به اصلاح فرد بینجامد به محیطی خطرساز و نا‌امن تبدیل شود.

▪️آنچه با افزایش شمار زندانیان نسبت به ظرفیت زندان ها، بیش از هر پیامد دیگری قابل پیش‌بینی است، وضعیت نامطلوب بهداشتی و دور‌شدن از استانداردهای نگهداری زندانیان است. یک واقعیت پزشکی و بهداشتی این است که حتی در شرایطی که جمعیت زندانیان متناسب با فضای زندان باشد، این جمعیت بیش از جمعیت عادی در معرض خطر برخی مشکلات بهداشتی هستند. حال اگر در چنین محیطی، تعداد زندانیان هم افزایش پیدا کند بدیهی است که بر شدت مشکلات بهداشت فردی شامل بیماری های عفونی مزمن و اختلالات روانی نیز افزوده می گردد. محدودیت دسترسی به امکانات بهداشتی، دشوار شدن حفظ بهداشت فردی و عدم امکان تغذیه مناسب و بیماری هایی همچون آلودگی به HIV، هپاتیت، آنفلوآنزا، سل ریوی، عفونت های انگلی خارجی (پدیکولوزیس و اسکابیس)، بیماری‌های پوستی و STDs از جمله مشکلات و بیماری های شایع و قابل انتظار در زندان های شلوغ هستند، که سلامت جسمی زندانیان را تهدید می‌کنند (2).

▪️البته پیامدهای بهداشتی زندان‌های پر‌‌ازدحام تنها به بهداشت فردی محدود نمی‌شود و بهداشت عمومی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد (3). از این رو وقتی وضعیت بهداشتی زندان به علت تراکم زندانیان رو به وخامت بگذارد، آنگاه باید نگران جامعه بیرون بود که در یک بازه زمانی نه چندان طولانی از پیامدهای بهداشتی و اجتماعی آن متحمل آسیب شود، چنان که تاریخچه ایدز در ایران بر این واقعیت گواهی می‌دهد که موج آلودگی به HIV ابتدا از زندان و به علت استفاده از سرنگ های مشترک سربرآورد و بعد دامنه آن به بیرون از زندان کشیده و گریبانگیر جمعیت بیرون از زندان شد (4).

▪️در حال حاضر مرور کلی بر وضعیت زندانیان نشان می دهد که افزایش تعداد زندانیان منجر به بروز پیامدهای بهداشتی شده که ابراز نگرانی مسؤولان بهداشتی را نیز به دنبال داشته است (5). این نگرانی وقتی جدی تر می‌شود که بدانیم دستگاه قضایی سالانه با 15 میلیون پرونده مواجه است و هر سال 500 هزار نفر به زندان محکوم می‌شوند که به علت محدودیت فضا تنها بخشی از آنها زندانی می شوند (6 و 7).

▪️داده های فوق نشان می دهد که چنین وضعیتی نیازمند مداخله مؤثر و جدی است و برای کنترل آن باید تدبیری اندیشید. می‌توان گفت، مهم ترین تدبیر در این زمینه که مقرون به عقلانیت باشد، برنامه های پیشگیرانه‌ای هستند که بتوانند وقوع جرم را به حداقل برسانند.

▪️با توجه به اینکه موفقیت هر برنامه پیشگیری به ارزیابی دقیق وضعیت و شناختن عوامل و علل بروز مشکل بستگی دارد، بنابراین افزایش تعداد زندانیان و پیشگیری از آن نیز نیازمند تحلیل جامعه شناختی مسأله کجروی و انحراف است. چنین تحلیلی عوامل اقتصادی و اجتماعی مانند شکاف طبقاتی، بیکاری، گسترش فقر و احساس محرومیت نسبی را به عنوان علل زمینه‌ای وقوع جرائم و به تبع آن زندانی شدن افراد معرفی می کند. از این رو برنامه پیشگیری از وقوع جرم نیازمند فرا رفتن از حصارهای تنگ زندان‌ها و توجه به ساختارهای اقتصادی و اجتماعی است که کجروی و انحراف را شکل می دهند.

▪️هر چند کنترل افزایش جمعیت زندانیان دشوار به نظر می رسد، ولی تجربه موفق کشورهایی مثل هلند درکاهش یافتن تعداد زندانیان و تعطیلی تعدادی از زندان ها، این امید را تقویت می کند که با بهبود رفاه اقتصادی- اجتماعی و کاهش شکاف طبقاتی، فقر و احساس محرومیت، و اتخاذ رویکرد واقع بینانه به مسأله کجروی وانحراف، در سایر کشورها از جمله ایران نیز ابعاد این مسأله کاهش یابد و فاصله وضع موجود با تصویر جامعه آرمانیِ بدونِ مشکلِ زندان کمتر شود (8).

#جامعه

🌐شبکه جامعه‌شناسی علامه
@Atu_Sociology