✅هویت واکنشی چیست؟.. ✍ناصر فکوهی

✅هويت واکنشی چيست؟

✍ناصر فکوهی

🔹اگر بخواهیم بفهمیم هویت واکنشی چیست، ابتدا باید بگوییم هویت چیست: هویت به مجموعه ای از باورها و نمودهای فکری و رفتاری و ظاهری اطلاق می شود که فرد یا گروهی را به فرد یا گروهی دیگر پیوند می دهند. البته این صرفا درباره انسان ها صادق نیست بلکه در اندیشه انسانی می تواند شامل تعلق اشیا یا سایر موجودات به یکدیگر نیز بشود. مثلا تعلق هویتی یک رنگ به یک هویت ملی ، یا تعلق یک انسان به یک شیئی یا یک ایده، مثل همین ایده ملیت و باورهای نزدیک به آن. هویت برای انسان ها به ویژه در شرایط مدرن ضروری است . زیرا در شرایط پیش مدرن انسان ها به عنوان سوژه فردی وجود ندارند بلکه از زمان تولد متعلق به یک قومیت و قبیله و طایفه و روستا و غیره هستند و رفتار و حرکات و باورهایشان تحت تاثیر همین هویت و بر اساس عرف و قوانین خودآگاه یا ناخودآگاه آن انجام می گیرد و بدین ترتیب در یک جامعه پیش مدرن وقتی دو نفر با یکدیگر سخن می گویند یا هر نوع مبادله ای اعم از فرهنگی یا اقتصادی، عاطفی و غیره می کنند، از روابط موجود در نظام های جماعتی (communautaire) خود تبعیت می کنند که در آنها درونی شده است. اما در شرایط مدرن فرد به عنوان یک سوژه مستقل باید حرکت و رفتار کرده و بیاندیشد و تصمیم بگیرد در نتیجه نمی تواند از هویت های جماعتی پیشین که با جدا شدنش از موقعیت های غیر شهری از او دور شده اند، استفاده کند یا میزان استفاده اش بسیار کم می شود بنابراین برای خود هویت های جدید می سازد مثلا علاقه به این و آن حزب سیاسی، داشتن این و آن سلیقه هنری، نزدیک شدن به این و آن رفتاری پوششی، غذایی ، ورزشی و غیره. این هویت ها ضروری هستند تا انسان ها بتوانند با هم وارد روابط همگرا و یا واگرا شوند که در یک دیالکتیک پیچیده روابط اجتماعی و جامعه را به وجود می آورند.
در این شرایط و با این تعریف وقتی که ما شاهد پدیدار شدن هویتی باشیم که از بیرون به کسی اطلاق شود بدون آنکه خودش بخواهد (مثلا مهاجران خارجی که همه را با هم یکی می گیرند چون شاخص افراد بومی «خارجی» بودن و «مهاجر» بودن آنها است و نه انسان بودن آنها) ما با یک هویت منفی روبرو هستیم و وقتی کسی به صورت اغلب ناخود آگاه، وارد هویتی می شود تا از خودش دفاع کند . مثلا جوانی عرب تبار در اروپایی که به شدت اسلام هراس شده است وارد هویت سلفی گری می شود تا در برابر نژاد پرستی از خود محافظت کند بدون آنکه اصولا تمایل و علاقه ای به این هویت داشته باشد ما از یک هویت واکنشی سخن می گوییم. این گونه هویت ها آسیب زا هستندو به همین دلیل یا در شکل گیری روابط اجتماعی تاثیری ندارند و یا تاثیرشان مثل خودشان آسیب زا است و بنابراین تلاش جامعه و متخصصان شناخت و درمان آن این است که از بروز و تقویت و گسترش این گونه هویت ها جلوگیری کنند.

🌐شبکه جامعه شناسی علامه
@Atu_sociology