✅ نقش شوک‌درمانی در بحران‌سازی نقدینگی.. ✍🏻رضا امیدی

✅ نقش شوک‌درمانی در بحران‌سازی نقدینگی

✍🏻رضا امیدی
در شمارۀ امروز شرق یادداشت مفصلی به قلم عباس شاکری؛ استاد اقتصاد کلان دانشگاه علامه طباطبایی، با عنوان «آدرس غلط برای گرانی‌ها» منتشر شده است. شاکری نشان داده که برخلاف ادعای طراحان تعدیل اقتصادی ایران، رشد نقدینگی یکی از میراث‌های برنامه‌های اول تا سوم و تأسیس بانک‌های خصوصی است که زمینه را برای سوداگران و عوامل نامولد مساعد کرده و جامعه و اقتصاد را به‌هم ریخته است. در ادامه بخش‌هایی از این یادداشت آمده است.

🔸در سال‌های ۶۷-۱۳۶۰ نقدینگی سالانه به‌ طور متوسط حدود ۱۷ درصد رشد یافت. این در حالی است که در این دوره کشور در حال جنگ تمام‌عیار بود و در چند سال آخر درآمد نفت کشور بسیار محدود شده بود. با شروع برنامۀ تعدیل اقتصادی که حتی بسیاری از پیش‌شرط‌های صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی را نیز نادیده گرفته بود و صرفاً به شوک‌درمانی و رهاسازی متمرکز بود، ساخت بمب نقدینگی شروع شد. در دوره اول اجرای تعدیل ساختاری گرچه در برنامۀ اول توسعه مصوب و مقرر شد که میانگین نرخ رشد نقدینگی حدود ۸ درصد باشد؛ اما مقادیر نقدینگی در بعضی سال‌ها بیش از ۱۰ برابر مقدار مصوب بود. وضعیت بهمن نقدینگی در برنامۀ دوم از برنامۀ اول هم شدیدتر و قوی‌تر شد. عملکرد سال‌های اول و دوم برنامۀ دوم، رشد نقدینگی را ۳ ‌برابر مقدار مصوب نشان می‌دهد.

🔸جالب است بعد از آنکه نرخ رسمی ارز از ۷۰ ریال به ۱۷۵۰ ریال افزایش می‌یابد، بانک مرکزی تمام بدهی‌ها را با ارز ۷۰ ریال تعهد می‌کند. افزایش نقدینگی از این ناحیه در سال ۱۳۷۲ حدود ۱۷۹۴ میلیارد تومان بوده است. این در حالی است که در شروع برنامۀ اول کل نقدینگی کشور با سپری‌کردن ۸ سال اقتصاد جنگی ۱۵۶۸ میلیارد تومان بوده است.

🔸در برنامۀ سوم که پای بانک‌های به‌اصطلاح خصوصی به اقتصاد باز شد و آقای دستیار ویژه گاه به‌عنوان ابداع ساختاری از آن یاد می‌کند، رشد نقدینگی شتابان‌تر و نحوه کارکردش بسیار مخرب‌تر و بدتر می‌شود. از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۰ قیمت زمین، مسکن و سطح عمومی قیمت‌ها تقریباً به یک نسبت افزایش می‌یابند، اما از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۰ با سرعت‌گیری تلاش‌های سوداگرانه و مخرب بانک‌ها، به‌ویژه بانک‌های به‌اصطلاح خصوصی قیمت زمین ۳.۵ ‌برابر و قیمت مسکن ۲.۵ ‌برابر سطح عمومی قیمت‌ها رشد می‌کند و یک بحران عدم تناسب بی‌سابقه در اقتصاد رخ می‌دهد، به‌طوری‌که از ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۲ قیمت متوسط زمین حدود ۱۰۷ برابر، قیمت مسکن ۷۸ برابر و سطح عمومی قیمت‌ها، ۲۷ برابر رشد می‌کند. بانک‌های به‌اصطلاح خصوصی با نرخ‌های بهره بالا پول‌های مردم را جمع‌آوری کرده و وارد بازار زمین و مسکن می‌کنند.

🔸جالب است که در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۶ بانک‌ها از ناحیه چک‌بانک‌ها به‌صورت غیرقانونی‌ هزاران ‌میلیارد تومان خلق اعتبار انجام دادند که در سال ۱۳۸۷ بانک مرکزی در رویکردی همدلانه با سوداگران ذخایر این خلق اعتبار‌های جعلی را تأمین کرد؛ بنابراین درحالی‌که رشد نقدینگی در آن سال حدود ۱۵.۶ درصد بود، پایه پولی حدود ۴۷ درصد رشد داشت.

🔸این سیاست‌ها موجب شد نرخ‌های بهره و نرخ بازدهی فعالیت‌های نامولد به شدت بالا رود و نرخ تنزیل پروژه‌های سرمایه‌گذاری‌های مولد به شدت افزایش یابد و در نتیجه بخش‌های مولد به شدت تضعیف شوند و خود بخش مسکن هم در رکود عمیق فرو رود. بخش مسکن هنوز هم در رکود به سر می‌برد اما با تبانی بانک‌های خصوصی و برخی رسانه‌های وابسته در این بلوای اخیر قیمت مسکن را نیز بیش از ۵۰ درصد افزایش دادند.

🔸در این سه دهه و براساس توصیه‌های شیفتگان تعدیل ساختاری، نرخ ارز ۲۰۰۰ برابر شده، اما صادرات ما همچنان به مشتقات نفت و محصولات خام محدود است و حتی صادرات سنتی‌مان کاهش هم یافته و در خودروسازی وابسته‌تر، بی‌کیفیت‌تر، و وارد‌کننده‌تر هم شده‌ایم.

🔸نقدینگی بمب است آن‌هم وقتی در پنج سال اخیر سهم پول از نقدینگی به حدود ۱۰ درصد می‌رسد و ۷۰ درصد سپرده‌ها در دست ۱ درصد سپرده‌گذاران است و ۶۳ درصد بدهی نظام بانکی به بانک مرکزی بدهی بانک‌های به اصطلاح خصوصی ابداعی برنامۀ سوم و چهارم است. بله این نقدینگی بمبی است که ۳۰ سال است اخلاق را از رفتار اقتصادی حذف کرده و کشور را سال‌ها از مسیر توسعه دور کرده است.

لینک دسترسی به متن کامل یادداشت:
goo.gl/WChZhH

🌐شبکه جامعه شناسی علامه
@Atu_sociology