✅ تباه‌تر از تبانی.. ✍🏻رضا امیدی

✅ تباه‌تر از تبانی

✍🏻رضا امیدی

📍در شمارۀ مورخ 1397.3.3 روزنامۀ شرق یادداشتی با عنوان «تب آنی یا تبانی» به‌قلم دکتر غلامعلی عکاشه؛ رییس هیئت عالی نظام پزشکی دربارۀ گزارش روزنامۀ شرق با عنوان «تبانی در اتاق عمل» منتشر شده که حاوی نکات قابل‌تأملی است.

🔸از نظر ایشان اینکه به‌رغم «مسائل مهم‌تر و پيچيده‌تر جامعه مثل برجام، كره ‌شمالي، غزه، گراني»، فساد در نظام درمان کشور تیتر صفحۀ اول روزنامه می‌شود نشان از وجود «جریان‌ها و فشارهای پشت‌پرده» علیه پزشکان دارد. سؤال این است که چرا ایشان به‌عنوان «نمایندۀ اخلاق پزشکی»، انتشار گزارش از فساد در نظام سلامت را «فرافکنی» می‌دانند؟ بحث از حوزه‌ای است که مخارج سالانۀ آن بیش از 150 هزار میلیارد تومان است و حدود 75 درصد این رقم از جیب جامعه تأمین می‌شود. اتفاقاً اگر رسانه‌ها حساس‌تر بودند چه‌بسا حوادثی نظیر بازکردن بخیه از چانۀ یک کودک به‌دلیل بی‌پولی، رهاکردن دو بیمار در بیابان‌های اطراف تهران به‌دلیل بی‌کسی، مرگ تعدادی از شهروندان به‌دلیل استفاده از داروهای منقضی‌شده در بیمارستان خصوصی، و مواردی از این دست رخ نمی‌داد.

🔸ایشان دربارۀ علت‌العلل وجود فساد در نظام سلامت نوشته‌اند: «در جامعه‌اي كه همه ‌چيز بر روال عرضه و تقاضا و معاملۀ راضي‌الطرفين در جريان است، نظارت بر رابطۀ بيمار و پزشك مي‌تواند ايجاد فساد و زدوبند اقتصادي را در بخشي از همكاران نالايق رواج بدهد... وقتي اجازه داده نمي‌شود پزشك در مقابل خدمتي كه انجام مي‌دهد حق واقعي‌اش را در بخش خصوصي دريافت كند نتيجه آن مي‌شود كه جامعۀ پزشكي بعضاً به بيراهه‌هايي مي‌رود». ازاین‌رو، راه‌حل این است که «اجازۀ يك معاملۀ مرضي‌الطرفين بين پزشك و بيمار داده شود». اگر چنین بود، پزشکان «از ترس وجدان آگاه خويش» جلوی تباهی‌ها را می‌گرفتند. به‌بیان ساده، دکتر عکاشه بر این باورند که اگر سلامت کالایی باشد که فروشنده و خریدار بدون نیاز به نظارت بیرونی و تنها براساس وجدان بیدار پزشکان بر سر قیمت آن به توافق برسند؛ می‌توان نسبت به کاهش فساد و تبانی در نظام درمان کشور امیدوار بود.

🔸تباه‌تر از تبانی، همین نگاه به حوزۀ سلامت است. نگاهی که سلامت را کالایی می‌داند که مناسبات بازار باید بدون هیچ نظارتی روی آن قیمت بگذارد. غلبۀ رویکرد تجاری‌سازی سلامت، با انواعی از هزینه‌تراشی‌ها و ایجاد انتظارات القایی و فرایندسازی‌های بی‌مورد، انواعی از فسادها را در نظام سلامت ایران موجب شده و از انسان کرامت‌زدایی کرده است. به یاد بیاورید که سال گذشته یکی از اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس از اینکه فقرا می‌توانند با فروش کلیه یا سایر اعضای بدن خود، وضع معیشتی خود را بهبود دهند دفاع کرده و نقد این وضعیت را نوعی پز اجتماعی دانسته بود.

🔸در حوزۀ سیاست‌گذاری سلامت کشوری نیست که نظارتی بر مناسبات مالی پزشک و بیمار نداشته باشد. آمریکا به‌عنوان نماد اقتصاد بازار یکی از اولین کشورهایی است که نظام تعرفه‌گذاری سلامت داشته است. کشورهایی نظیر کانادا و انگلستان، نظام سلامت کاملاً دولتی دارند و بخش خصوصی بسیار محدود است. در بسیاری از کشورها، پزشکان حتی در تعداد ویزیت روزانه، میزان داروی تجویزی، میزان ارجاع به تجهیزات تشخیصی، و ... با محدودیت‌های جدی مواجه‌اند. به‌دلیل نامتقارن‌بودن شدید اطلاعات در رابطۀ بیمار و پزشک، انواعی از مخاطره‌های اخلاقی قابل‌وقوع است و ازهمین‌رو نظام‌های مختلف سعی دارند هرگونه رابطۀ مالی بین بیمار و پزشک حذف شود و این یکی از بنیان‌های فلسفی نظام بیمۀ سلامت است.

🔸در ایران صنف پزشکی از قانون‌گذاری تا اجرا و نظارت در حوزۀ سلامت را در انحصار خود دارد. در وضعیتی که مالکان بیمارستان‌های خصوصی، سهامداران شرکت‌های داروسازی، و صاحبان شرکت‌های تجهیزات پزشکی بخش‌های مختلف سیاست‌گذاری سلامت را تسخیر کرده‌اند چگونه می‌توان قیمت‌گذاری را به وجدان پزشکی واگذار کرد. در چنین وضعیتی به‌تعبیر آدام اسمیت بدیهی است که منافع مردم قربانی منافع صنفی می‌شود.

🔸براساس گزارش‌های بانک مرکزی طی سال‌های 93-1370 همواره نرخ تورم در بخش درمان بیش از تورم عمومی و نرخ افزایش حداقل دستمزد در ایران بوده است. در سال 1393 علاوه بر رشد تعرفه‌ها، با بازنگری کتاب ارزش‌های پایه ارزش خدمات حدود ١٢٠ درصد افزایش یافت و طی سال‌های بعد هزینۀ برخی خدمات در بخش خصوصی بعضاً تا بیش از 500 درصد رشد داشته است. پزشکان همواره تلاش داشته‌اند واقعی‌بودن قیمت را براساس هزینه‌های زندگی خود تعیین کنند، اما این مسئله باید منطبق با وضعیت معیشتی مردم و وضع اقتصادی کشور باشد.

🔸درمجموع، بحث صریحی که دکتر عکاشه گشوده‌اند از مباحث جدی امروز جامعۀ ایران است و انتظار می‌رود در این باره گفتگوهای بیشتری شکل بگیرد.

🌐شبکه جامعه‌شناسی علامه
@Atu_sociology