‍ ✅واقعیت «کشف حجاب» در دوره رضا شاه چه بود؟.. ✍ مهران صولتی

‍ ✅واقعیت " کشف حجاب " در دوره رضا شاه چه بود ؟

✍ مهران صولتی

🌱 هفدهم دی ماه مصادف با سالگرد واقعه کشف حجاب در دوره پهلوی اول است. رویدادی که گویا با الهام از تجربه آتاتورک در ترکیه انجام گرفت و هیاهوی بسیاری پیرامون آن در ایران برپا شد. موافقان و مخالفان حول درستی یا نادرستی آن صف آرایی کردند و مجادلات زیادی بر سر آن ایجاد شد. اما حالا با گذشت بیش از هشتاد سال از وقوع این رویداد می توان عالمانه تر آن را مورد تحلیل جامعه شناختی قرار داد؛ به راستی واقعیت کشف حجاب در این دوره چه بود ؟ رضا شاه دولتی شبه مدرن بر پا کرد که قرار بود جامعه ایران را از سنت به سوی تجدد راهبری کند. دولتی که کوشید تا مظاهر سنت از قبیل مکتبخانه ها ، حوزه های علمیه ، نظام قضایی شرعی ، تعزیه و شبیه خوانی را از عرصه اجتماعی حذف و نمادهای تجدد از جمله مدارس نوین ، دانشگاه ، دادگستری مبتنی در نظام قضایی مدنی و... را جایگزین سازد. همچنین رضاشاه کوشید تا برای تحقق یک دولت متمرکز به تاسیس ارتش ملی و اسکان اجباری عشایر اقدام نماید. تاسیس بوروکراسی هم برای سامان بخشیدن به امور مدیریتی این دولت نوپای شبه مدرن صورت گرفت . اما و هزار اما اجبار مردان به پوشیدن یونیفورم و کلاه رسمی و اجبار زنان به کشف حجاب حکایت از امری ظریف تر و پیچیده تر داشت. زیگموند باومن جامعه شناس شهیر پست مدرن با وضع مفهوم " دولت باغبانی " برای دولت مدرن از عزم این دولت برای نظم بخشیدن به بی نظمی ها و اراده برای رام کردن وحشی گری ها از منظر مدرنیته سخن می گوید. براین اساس دولت مدرن می کوشد تا شهروندانی بهنجار و مطیع تربیت کند که قادر باشند نقش عملگی را برای این دولت ایفا نمایند. بنابراین رضاشاه با درک موقعیت پیرامون ایران در نظام جهانی و لزوم جبران عقب ماندگی ایرانیان نسبت به جهان پیشرفته کوشید تا سخت افزارهایی از جمله بوروکراسی ، دانشگاه و ... را وارد نماید. همچنین در بعد نرم افزاری سعی کرد تا انسانی " تراز نوین " خلق نماید که به برنامه تجدد باور داشته و به اندازه کافی مطیع و رام باشد.فاطمه صادقی در کتاب کشف حجاب به خوبی نشان می دهد که حتی هنر عکاسی هم در این دوران در خدمت آفرینش سوژه هایی جدید ( آلتوسر ) کاربرد می یابد. به باور صادقی فیگور زنان کشف حجاب کرده در مقابل دوربین و سپس انتشار گسترده این تصاویر در محافل رسمی و غیر رسمی جامعه نشان از خلق سوژه هایی نوین برای پیشبرد برنامه های تجدد داشت. نکته مهمتر اینکه افراد جای گرفته در قالبی فرمال، خود نیز کوشیدند تا انتظارات دیگران از خود(دولت) را برآورده سازند و بهنجار شوند. به عبارت دیگر سوژه ها تلاش داشتند تا این انتظارات را درونی ساخته و به انسانی نوین تبدیل شوند و این البته نقطه خطرناک عملکرد دولت مدرن در سراسر جهان و البته در ایران دوران رضا شاه بود. در کل روشنفکران همواره باید نسبت به امحای تفاوت ها به نفع یکسان اندیشی و زیست همسان در همه دولت ها و در همه زمان ها حساس باشند چون این امر می تواند به استحاله ماهیت انسان مطابق میل قدرت بینجامد.

#جامعه

🌐شبکه جامعه‌شناسی علامه
@Atu_sociology