‌🔹 چرا رسانه‌های کاغذی عقب ماندند؟! 🔹.. ✍ مهران صولتی

‌🔹 چرا رسانه های کاغذی عقب ماندند؟! 🔹

✍ مهران صولتی

🌱رسانه های کاغذی یا همان روزنامه ها، سابقه ای به درازای دو سده در ایران دارند. اگر بخواهیم دقیق تر بگوییم: ۱۸۰ سال! پیشکسوت این امر هم میرزا صالح شیرازی بود که نخستین بار" کاغذ اخبار" را در دوره سلطنت محمدشاه قاجار به عرصه فرهنگ و سیاست ایران وارد کرد.در طول این نزدیک به دو قرن، روزنامه ها تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشتند. در شکل گیری سه نهضت یا رویداد دوران ساز؛ انقلاب مشروطه، نهضت ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامی نقش آفرین بودند و توانستند آینه ای از تحولات ژرف و سرنوشت ساز دویست سال اخیر ایران باشند. دورانی که با ورود ایران به نوعی خودآگاهی تاریخی از عقب ماندگی خود، و جستجوی راهی برای فائق آمدن بر این نقصان آغاز شد و همچنان ادامه دارد.اما شاید هیچ زمانی برای رسانه های کاغذی ایران مانند امروز دشوار نبوده است! رونق گرفتن ایترنت، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در جهان و به تبع آن ایران فشار خردکننده ای را بر رسانه های کاغذی حتی کتاب وارد کرده و آنها را در میدان انتخاب شهروندان عقب رانده است. البته در این میان نمی توان از یک تفاوت عمده میان کشورهای مختلف جهان صرف نظر کرد. در حالی که ظهور کتاب، روزنامه، رادیو، تلویزیون و اینترنت در کشورهای توسعه یافته نتوانسته است عرصه را به طور کامل از یک رسانه خالی کند و به عبارتی هنوز هم تعادلی میان انواع رسانه ها وجود دارد، ولی در ایران ما شاهد انحطاط رسانه های قدیمی به دنبال رونق رسانه های جدید بوده ایم! گواهش هم تیراژ میلیونی و چندهزاری روزنامه ها و کتاب در کشورهای توسعه یافته، و تیراژ زیر یک میلیونی کل مطبوعات، و شمارگان فقط چند صد تایی کتاب در ایران است! اما چرا رسانه های کاغذی در ایران عقب ماندند و رسانه های دیجیتال یکه تاز میدان شدند؟ برای این پدیده می توان دلایل زیر را فهرست کرد:

✏️رسانه های کاغذی در ایران بیشتر بولتن های خبری هستند تا مطبوعات! به این معنا که بیش از آن که به طور حرفه ای خبر، گزارش و تحلیل را در اختیار مخاطبان قرار دهند، می کوشند تا در قامت یک اطلاعیه خبری یا بیانیه سیاسی ظاهر شوند. بیانیه ای که قرار است تا مواضع یک جناح را بدون بالا بردن تابلوی آن و صرفا با تبلیغ کاذب فراجناحی بودن در اختیار مخاطبان قرار دهد. این در حالی است که شما می توانید تنوع بسیار گسترده تری را در میان رسانه های دیجیتال مشاهده کنید. امروزه کانال ها و سایت های خبری، تحلیلی و ... با تنوعات زیاد در دسترس هستند!

✏️ سرعت پرشتاب تحولات جهانی و انفجار اطلاعات در عقب ماندن رسانه های کاغذی از دنیای دیجیتال نقش زیادی داشته اند. هر چند که در مقطعی تصور می شد که اخبار روزنامه ها به دلیل رسمی بودن از اعتبار بیشتری برخوردار باشند ولی امروزه با رونق گرفتن شبکه های اجتماعی، ما شاهد مرجعیت یافتن رسانه های دیجیتالی هستیم. فارغ از سهم زیاد عامل زمان در جذابیت های خبررسانی، می توان به محدودیت های بیشتر روزنامه ها در انعکاس بسیاری از خبرها و تحلیل ها اشاره کرد. حال آنکه رسانه های دیجیتال تقریبا بدون احساس محدودیت های متعارف و در کمترین زمان ممکن می توانند به ارائه خبر و تحلیل بپردازند!

✏️رسانه های دیجیتال از دو مزیت "در دسترس" بودن و "زنده بودن" برخوردارند که موجب برتری آنها نسبت به رسانه های کاغذی شده است. در دسترس بودن به این معناست که بدون صرف وقت و خروج از خانه، به کمک یک لپ تاپ یا تبلت می توان به اخبار، اطلاعات و تحلیل ها دست یافت. مزیتی که در دنیای امروز غیر قابل انکار است. از سوی دیگر مشارکت مخاطب در تولید معنا و حضور در رابطه دیالکتیکی با تولید کننده پیام از اهمیت زیادی برخوردار شده است. ماهیت رسانه های دیجیتال از امکان مناسبی جهت جلب مشارکت مخاطبان و دریافت نظرات انتقادی ایشان در جهت بهبود محتوا و کیفیت پیام های ارسالی برخوردار است، حال آنکه رسانه های کاغذی از چنین امکان حیاتی برای اصلاح رویه های خود در فرآیند پیام رسانی کم و بیش بی بهره اند!

✏️ واقعیت این است که حتی قبل از ظهور رسانه های دیجیتال هم ما ملت کتابخوان و روزنامه خوانی نبودیم. شاید تنها استثناء در این زمینه مربوط به بهارمطبوعات ایران باشد که با تحولات سیاسی بعد از انتخاب محمد خاتمی ارتباطی تنگاتنگ داشت. از همین رو قابل درک است که شاید بخش مهمی از جذابیت های شبکه های اجتماعی منحصر به اشتراک جذابیت های بصری و نوشته های طنز در این عرصه می باشد. اقبال گسترده کاربران تلگرام و اینستاگرام به چنین حوزه هایی نشان می دهد که حتی برخی از متون عمیق و عقلانی هم چندان با اقبال خوانندگان و مخاطبان مواجه نمی شود. بنابراین بخشی از عقب ماندگی رسانه های کاغذی از دیجیتال را می توان مربوط به جذابیت های فزاینده فضای مجازی و کم فروغ بودن جلوه های بصری جدید و روزآمد در عرصه رسانه های چاپی دانست!