‍ در اتلاف منابع ملی کارآمد بودیم افزایش بدهی‌ها دولت بعدی را زمین‌گیر می‌کند …حسین راغفر/ اقتصاددان

‍ در اتلاف منابع ملي كارآمد بوديم افزايش بدهي‌ها دولت بعدي را زمين‌گير مي‌كند


حسين راغفر/ اقتصاددان
مالي‌سازي اقتصاد، فرآيندي است كه در اقتصاد جهان از دهه ٧٠ ميلادي بعد از ركود در كشورهاي صنعتي و كاهش سود و بازدهي در بخش واقعي اقتصاد مطرح شد. اين امر سبب شد تا در اقتصادهاي بزرگ و صنعتي، تنها فرصتي كه براي كسب سودهاي بزرگ باقي ماند در بخش مالي و بازار سرمايه باشد؛ به همين دليل بسياري از صنايع كشورهاي توسعه يافته را كه خطراتي چون افزايش آلودگي محيط زيست را همراه داشت، به كشورهاي در حال توسعه منتقل كردند و بخش بازارهاي مالي را در كشورهاي خود فعال كردند. اين بخش توانست سودهاي بزرگي براي صاحبان سرمايه‌هاي مالي فراهم آورد. سودهاي حاصله در اين قسمت بيشتر محصول فعاليت‌هاي كازينويي بود و در ادامه با رشد ارتباطات و فناوري اطلاعات و ممكن شدن ارتباطات راه دور امكان فوق‌العاده‌اي را براي فعاليت‌هاي سوداگري در بازارهاي سرمايه فراهم كرد و به اين ترتيب بخش مالي به يك بخش قابل توجه و پرسود از فعاليت‌هاي اقتصادهاي توسعه‌يافته صنعتي تبديل شد.

در اين فرآيند ميليون‌ها شغل در بخش واقعي در كشور‌هاي جهان صنعتي از بين رفتند يا به كشورهاي در حال توسعه منتقل شدند. يكي از پيامد‌هاي اين فعاليت‌هاي سفته‌بازي، بخش قابل توجهي از سود‌هاي حاصله محصول فعاليت‌هاي سوداگري بود و نه توليد واقعي تبديل به هزينه قابل توجهي بر دوش مصرف‌كنندگان و بخش واقعي توليد شد. اين دسته از فعاليت‌ها به ويژه در كشورهاي فروشنده منابع طبيعي مانند ايران به رشد نابرابري‌ها و گسترش و تعميق فعاليت‌هاي نامولد و ركود در بخش شد.

در ايران نيز در دهه ٥٠ فعاليت‌هاي بورس و بانكداري خصوصي رشد و نمو پيدا كرد. يكي از ويژگي‌هاي اين دسته از فعاليت‌هاي اقتصادي به نقش نظام بانكي در تجهيز منابع براي فعاليت‌هاي تجاري و فعاليت‌هاي مالي مرتبط است. از آنجايي كه اقتصاد ايران يك اقتصاد وابسته به منابع طبيعي و فعاليت‌هاي تجاري است، تجهيز منابع مورد نياز براي واردات كالا‌هاي مصرفي و لوكس و همين طور فعاليت‌هاي سوداگرانه در حوزهاي مالي از طريق نظام بانكي تبديل به يكي از مولفه‌هاي اقتصاد مالي در ايران شد كه اين فعاليت‌ها به ويژه در دوران پيش از انقلاب يكي از دلايل بروز نارضايتي‌ها و گسترش نابرابري در جامعه شد. رشد حباب‌گونه اين بخش بود كه منابع مالي كشور را به سمت مقاصد سوداگرانه سوق مي‌داد.

رانت‌هاي گسترده منابع طبيعي سبب شد اقتصاد كشور امروز با پيچيدگي‌هاي زيادي رو به رو شود؛ صنايعي چون صنايع پتروشيمي سودهاي غير قابل تصوري را كسب كردند كه منشا آنها رانت‌هاي بزرگي است كه از دولت دريافت كردند و يارانه‌هاي بزرگي كه از طريق انرژي ارزان در اين بخش‌ها پخش شده حاصل شد. بنابراين وقتي در بهمن ١٣٩١ مجلس تصويب كرد كه قيمت فروش گاز به پتروشيمي‌ها از ٣ سنت به ١٣ سنت برسد بازار بورس كشور سقوط كرد؛ زيرا بالغ بر ٥٠ درصد سود بازار سهام كشور محصول فعاليت‌هاي پتروشيمي بود كه اصلي‌ترين منبع خلق ثروت آنها يارانه‌هاي بزرگي است كه از طريق انرژي ارزان به دست مي‌آوردند و همين‌طور از مبادله ارز چند نرخي است كه با نرخ بازار آزاد به فروش رساندند در حالي كه آنها ارز را به قيمت دولتي گرفتند. اين خود منبع بزرگي براي كساني است كه سود را به هر قيمت مي‌خواهند و يكي از دلايل افزايش قيمت ارز نيز همين كانون‌هاي فعاليت رانتي در اقتصاد كشور است.



به کانال اقتصاد گلستان بپیوندید :

t.me/eghtesadegolestan