‍ خواجه نصیر الدین طوسی؛ خادم یا خائن؟

‍ خواجه نصیر الدین طوسی ؛ خادم یا خائن؟
🌍 @history_1
خواجه نصیر الدین طوسی یکی از هوشمندان کم نظیر و کارآمد تاریخ ، دانش ، فرهنگ و سیاست ایرانزمین در عهد سلطه مغولان است. زمانه ای که خواجه نصیر الدین طوسی ، در آن پدید آمد و بالید ، و سپس نقش تاریخی خود را با قابلیتی شگرف ادا کرد ، از دوره های دشوار میهن ما است که گرچه نظایر آن را مردم ایران بسیار به خوبی دیده بودند ، اما این دوره ، ویژگی پیچیده و متفاوتی داشت.(خواجه نصیر وزیر اعظم هلاکوخان بود). نقشی که خواجه نصیر الدین طوسی در بر انداختن خلافت عباسی ایفا کرد ، نقشی اساسی در استقلال ایران در سده های بعد بازی کرد ، چرا که عباسیان به عنوان دشمنان قسم خورده ایرانیان ، همواره مزاحم تشکیل دولتی ملی در ایران بودند و با به کار بردن دسایس گوناگون مانع این کار میشدند. خواجه نصیر الدین طوسی با درایتی اعجاب آور ، روند پویه ویرانگر مغول را در حد توان خود کُند کرد و تا جایی که توانست به سمت سازندگی سوق داد. خواجه نصیر گرمای دانش دوستی را بر دل سرد و سنگیِ مغول بچه ای نیم وحشی(هلاکوخان) تابانید ، تا جاییکه برای بر پا ساختن کانون علمی بی نظیری چون از زرافشانی و کمک رسانی در هیچ زمینه ای کوتاه نیامد. فرهنگ و دانش را که در ترکتازی های ترک و تازی سخت بی مقدار شده بود ، حرمتی دوباره بخشید و جان هزاران دانشمند و دانش دوست را از بیداد شمشیر تاتار و مغول نجات داد و عجبا که در میان این همه ، چشمه آسایش در دانش و هنر ، دمی از تراوش و خلاقیت باز نایستاد. اما با این همه تاریخ دو قضاوت کاملا ضد و نقیض در مورد او دارد: گروهی به خاطر فعالیت های علمی و فرهنگی که او انجام داد و جانی دوباره به حیات علمی مشرق زمین بخشید ، او را بسیار ستوده اند و گروهی نیز به سبب نقش داشتن او در سقوط خلافت عباسی و اسماعیلیان(آخرین پایگاه مقاومت ایرانیان در برابر سیل هجوم مغول ها)، او را تا حد مردی خائن پایین آورده اند...
ـــــــــــ
دیدگاه مثبت تاریخ در مورد خواجه نصیر الدین طوسی چنین است:
۱ ـ شگفتا! با این همه تحول و تغییری که در جهان علم روی داده هنوز کتاب ، به قوت و اعتبار خود باقی است. و جهانیان با همان مثلثاتی سر و کار دارند که از خواجه نصیر آموخته اند. فی الواقع ، علمای غربی جزء آنکه علایم جدید و حروف را جایگزین کلمات کنند ، مطلب قابل توجهی بر محتویات این کتاب نیفزوده اند...
(قدری حافظ طوقان ، از صاحب نظران تاریخ ریاضیات).
۲ ـ یکی از علمای بزرگ هندسه در قرون وسطی ، خواجه نصیر الدین طوسی است که در تمام رشته های علوم زمان خود ، کتب مبسوط نگاشته است...تحریر اقلیدس که با تفاسیر خواجه نصیر الدین طوسی در سال ۱۵۹۴ میلادی در اروپا چاپ شده دارای ارزش و شایستگی کامل است.
(میثل شال ، ریاضی دان برجسته فرانسوی).
۳ ـ انتقادی که خواجه نصیر الدین طوسی بر مجسطی بطلیموس وارد ساخته ، دلالت بر نبوغ و تبحر عالی او در نجوم دارد و میتوان انتقاد او را اولین گام در ایجاد اصلاحاتِ کپرنیکی دانست.
(دکتر جرج سارتون)
۴ ـ تحقیقات اخیر ، تاثیر آثار خواجه نصیر الدین طوسی ، بنیانگذار و برجسته ترین متفکرِ مکتبِ اخترشناسی مراغه ، و دیگر پیروان آن را بر کپرنیک آشنا میکند...به استثنای نظریه خورشید مرکزی ، هرآنچه در ستاره شناسی کپرنیکی ، بدیع و تازه مینماید ، در آثار خواجه نصیر ، پیروان و شاگردان او وجود داشته است.
(جرج صلیباـ ای. اس. کندی).

🌍 @history_1

خواجه نصیر الدین طوسی ، آسمان هنر و آفتاب زمین. زنده یاد احمد پناهی سمنانی.