شبکه جامعهشناسیبررسی تحلیلی جامعهشناختی و سیاستگذاری اجتماعیپشتیبانی و ارتباط با ما اینستاگرام: کانال انگاره (برادرخوانده):کار علوم اجتماعی
سکوت و سکون متولیان رفاه اجتماعی و پیشروی وزارت بهداشت. یاسر
✅سکوت و سکون متولیان رفاه اجتماعی و پیشروی وزارت بهداشت
✍یاسر #باقری
«وزیر بهداشت پیشنهاد خود را مبنی بر تشکیل سازمان رفاه اجتماعی به رئیس جمهور ارائه داد»؛ این یک اشتباه تایپی نیست؛ وزارت بهداشت به واقع چنین کرده است و وزارت رفاه یگانه استراتژی خود را در برابر ادامه می‌دهد: سکوت و سکون.
برای فهم بهتر مناقشه‌آمیز بودن چنین اقدامی، بهتر است تاریخ نزدیک حوزه رفاه و سیاستگذاری اجتماعی کشورمان را مرور کنیم:
پس از سال‌ها بحث و بررسی بر سر لزوم و چیستی راه‌های بهبود وضعیت رفاه اجتماعی کشور، صاحب‌نظران در اواخر دهه 1370 به این نتیجه رسیدند که باید به دنبال قانونی برای انسجام‌بخشی و ساماندهی وضعیت رفاه اجتماعی بود و در بطن این اقدام تقنینی، وزارت رفاه اجتماعی تدوین شد تا بازوی اجرایی این تمهید باشد. قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی در اوایل دهه 1380 حاصل انباشت دانش در میان کنشگران متعددی بود که بیشترین بار آن در آن برهه بر دوش موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی بود که مرحوم شبیری‌نژاد ریاست آن را به عهده داشت و مهمترین راهبر این اقدام از آغاز تا پایان نیز محمدرضا ستاریفر بود.
آن زمان سازمان تامین اجتماعی به جای کناره‌گیری و کوشش برای تغییر نام خود از سازمانِ «تامین اجتماعی» به هر نامی که چشم طمع سیاسیون را از خود دور کند، برعکس در میانه میدان می‌کوشید تا مسئولیت سایر ارگان‌ها، مشخص، شفاف و قانونی شود. وزارت بهداشت نیز با وجود برخی تعارضات و مخالفت‌های محدود، همراهی خوبی با وزارت رفاه انجام داد و در به ثمر رساندن آن توافق عمومی میان کنشگران و صاحب‌نظران کمک کرد.
در دولت نهم همه این رشته‌ها گسسته شد و -به قول دکتر رضا #امیدی- دولت خود تماماً یک وزارت رفاه شد؛ وزارت رفاهی که تمام هم و غم خویش را در اقدامات حمایتی و مدیون‌سازی قرار داد. از آن دولت با اقدامات خاص خود امید چندانی نمی‌رفت اما دولت یازدهم نیز در بهره‌گیری از تنها میراث باقی‌مانده از آن وضعیت که در قالب «شورای عالی رفاه اجتماعی» خودنمایی می‌کرد، بهره نبرد و به اندازه یک نشست سالانه نیز از آن طرفی برنبست.
ضعف عملکرد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در کنار زیاده‌خواهی‌های وزارت رفاه به چالش‌هایی دامن زد که به نظر می‌رسد که به سادگی نتوان از آن عبور کرد و چشم‌انداز روشن یا اقدامی امیدبخش نیز در این مسیر نمودار نیست. البته این مسئله به معنای سوء استفاده نوشتار حاضر، از قرار گرفتن در آستانه انتخابات و یا آب ریختن بر آسیاب مخالفان دولت نیست که ما را به خیر آنان امید نیست؛ بلکه بدین دلیل طرح می‌شود که از یک سو در آستانه انتخابات، عموما روسای جمهور و مشاروانشان گوش‌های شنواتری می‌یابند و از سوی دیگر در وضعیت مذکور در حالی که وزارت رفاه و سایر سازمان‌های مرتبط در غفلت فرو رفته‌اند، وزارت بهداشت با نگرشی استراتژیک به استقبال انتخابات رفته است و پیشنهاد «تشکیل سازمان رفاه» را مطرح کرده است که ما حتی از چندوچون این سازمان پیشنهادی مطلع نیستیم. اما به نظر می‌رسد از آنجا که وزارتخانه مذکور نتوانسته است اشتهای تمامیت‌خواهی خویش را از طریق مجلس پاسخ گوید و در جذب سازمان تامین اجتماعی ناموفق بوده است، ممکن است دست به چنین اقدامی زده باشد.
باید تاکید کنیم که به هیچ روی صرفِ پیشنهاد مرتبط با رفاه از سوی وزارتخانه بهداشت امر مذمومی نیست و اگر منافع ملی در آن لحاظ شده باشد همه ما باید با چنین پیشنهادی همراهی کنیم اما نکته در این است که اولاً نمی‌توان فارغ از دانش انباشتی موجود در حوزه رفاه اجتماعی و تجاربی که صاحب‌نظران این حوزه به دست آورده‌اند، پیشنهادی در این زمینه ارائه داد؛ چرا که ممکن است به خطای بزرگتری منتهی شود؛ ثانیاً چرا وزارت بهداشت بر ظرفیت موجود یعنی شورای عالی رفاه اجتماعی که به لحاظ قانونی از وجاهت کافی برای ساماندهی به اقدامات مرتبط با حوزه برخوردار است، تاکید نمی‌کند و خواستار بازآرایی نیروها ذیل سازمان جدید است؟ ثالثاً قلمروی معنایی مفاهیم اجتماعی عموماً در ادبیات پزشکی به‌شدت تقلیل می‌یابند و احتمال تقلیل‌گرایی در این زمینه بسیار بالاست. رابعاً اقدامات وزارت بهداشت در دوران وزارت دکتر هاشمی بسیار تهاجمی بوده است و یکی از قدرتمندترین وزارتخانه‌های بهداشت تاریخ ایران از آغاز تاسیسِ وزارت بهداشت را شکل داده است؛ سهم منابع تخصیص‌یافته در این سال‌ها همراه با حمله لفظی به بیمه‌های اجتماعی و نیز تصاحب قانونی سازمان بیمه سلامت خود گواهی آشکار بر این ادعاست. به همین دلیل به نظر نمی‌رسد که چنین وزارتخانه‌ای قصد کرنش در برابر رقیبان یا مصالحه با آن‌ها را داشته باشد.
در وضعیتی که متولی رفاه اجتماعی کشور به ضعیف‌ترین وضعیت خود رسیده است و جایگاه آن به سطح یکی از 8 معاونت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تنزل یافته است، شورای عالی حتی به صورت سالانه برگزار نمی‌شود، معا